Embedded Files
Kedinin Dişleri Nasıl Fırçalanır?
Kedilerin Dişlerini Fırçalamak Gerekir mi?
Kedilerin Dişlerini Fırçalamak Gerekir mi?
"Kedilerin neden dişlerini fırçalamamız gerekiyor, doğadaki kediler diş mi fırçalıyor?" diye düşünebilirsiniz. (Aynı sorgulama insanlar için de geçerlidir. Cevap da benzerdir...) Bu noktada doğadaki kediyle evdeki kedi arasındaki iki farkı bilmemiz gerekiyor. Doğadaki kedinin yedikleri, bizde olduğu gibi düzenli kimyasal ve fiziksel ağız bakımını gerektirecek tipte gıdalar değil. Buna ek olarak, yine de kedinin ağız sağlığı için sorun olacak diş taşı ve diş eti iltihabı gibi potansiyel durumların önüne, avların yenmesi sırasında dişlerin ve diş etlerinin avın kemiklerine ve diğer dokularına sürtünmesi sırasında oluşan aşındırma kuvvetinin sağladığı temizlikle geçilebiliyor. Bu durumlar evdeki kediler için geçerli değil; hem mamalar ağız sağlığı açısından doğal avlara göre daha sorunlu hem de gıdanın fiziksel yapısı doğadaki gibi dişlerde sürtünme kaynaklı bir temizleme yapamıyor. Dolayısıyla, yetişkin kedilerin (3 yaş ve üzeri) %70'inde diş ve diş eti hastalıkları görülüyor ve 7-8 yaşından büyük kedilerin veterinere götürülme sebeplerinin en önemlilerinden biri ağız sağlığı sorunları oluyor.
Bu konudaki sağlık sorunları kediler için oldukça ağrılı olabilir, çünkü günlerce, haftalarca hatta bazen aylarca sahipleri tarafından ağız problemleri fark edilmeyebilir. Çözümleri de insanlarda olduğu kadar basit değildir çünkü genel anestezi altında diş kaybıyla sonuçlanan, riskli ve uzun, ameliyat niteliğinde müdahaleleri gerektirirler.
Ağız ve diş sağlığı alanında uzmanlaşmış veteriner Efe Onur'un kedi ve köpeklerin ağız sağlığıyla ilgili verdiği bilgiler için videoya bakabilirsiniz.
Özetle, kedilerimizin ağız sağlığını düzenli olarak gözle kontrol etmemiz, dişlerde ya da yumuşak dokularda bir sorun varsa zaman kaybetmeden veterinere götürmemiz ve dişlerini de her gün fırçalamamız gerekir. Fırçalamayı diş macunu sürülmüş kedi diş fırçasını kedimizin ağzına zorla sokarak yapamayız. Kedileri aşama aşama alıştırarak diş fırçalamayı kabullenmeleri için eğitmemiz gerekir. (Kedinizin yabancı olduğu ve hayatına girmesi gereken her yeni deneyim için bu kural geçerlidir.)
NOT: Piyasada kedilerin diş temizliklerine yönelik, diş fırçalama ürünleri dışında, çeşitli ürünler (kuru mamalar, ödül mamaları, çiğneme ürünleri vb.) satılmaktadır. Diş fırçalama dışında hiçbir yöntemin diş fırçalamayla sağlanabilen gerekli temizlik düzeyinin yerini tutmadığı bilinmelidir; bununla birlikte ağız ve diş sağlığına faydası olan ürünler bulunmaktadır. ABD'de pet diş hekimliğinde uzmanlaşmış bir grup veteriner tarafından kurulmuş bir organizasyon olan VOHC, diş temizliği iddiası olan ürünleri belirli bilimsel kriterlere göre değerlendirip geçer puan alanlara onay vermektedir. (VOHC'nin bazı ürünlerde üretici firmanın finanse ettiği bilimsel araştırmaları da hesaba kattığı bilinmektedir, yani tam güvenilirlik mümkün görünmemekle birlikte sayısız üreticinin ambalajdaki vaatlerine bakıp ürün seçmekten daha işe yarar sonuçlar verebilir.) Diş sağlığına yönelik bir ürün almadan önce bu kurumun sitesinden onaylı ürünlere bakmak faydalı olabilir.
Kedilerin diş sağlığına faydalı olduğu VOHC tarafından onaylanmış ürünlerin Şubat 2023 itibarıyla güncel olan listesi
VOHC Accepted ProductsTable_Cats.pdfKediye Diş Fırçalamayı Kabullendirme Eğitimi
Bu eğitimde kullanılan teknikler: Duyarsızlaştırma ve Karşı Koşullandırma, Pozitif Pekiştirme, Kademelendirme, AyartmaKediye Diş Fırçalamayı Kabullendirme Eğitimi
GENEL NOTLAR:
Kedide (ya da köpekte) diş fırçalamayla sağlanan temizliğin %95-%98 civarı diş fırçasının dişlere sürtünmesinden kaynaklanan fiziksel aşındırma gücüyle ilgilidir yani diş macununun etkisi neredeyse yok gibidir; kullanılmasının amacı daha çok kokusal ve tatsal olarak kediye çekici gelerek diş fırçalamayı kolaylaştırmasıdır fakat bu konuda bilimsel olarak ortaya konmuş bir bulgu da yoktur. Yani kedinizin dişlerini fırçalamak için kedi diş macunu olmazsa olmaz değildir. Kedi diş fırçası da olmazsa olmaz değildir, kedinizin dişleriyle yanağı arasına girecek ve arkadaki dişlere kadar rahatça ulaşabilecek ve kedinizin de kalınlığını daha kolay kabul edeceği herhangi bir uygun ürün iş görecektir. Bununla birlikte, diş fırçalama çalışmalarına başlarken fırça kısmı çok küçük, sap kısmı ince ve uzun bir fırça başarı şansınızı arttıracaktır. (Bu niteliklere sahip bazı ürünler kedi diş fırçası olarak satılmaktadır. Bebek/çocuk fırçaları arasında bu tip ürünler varsa onları da kullanabilirsiniz.)
Eğitimde ödül olarak kedinizin çok sevdiği, sağlıklı, günlük standart mamasından başka bir mama kullanmalısınız. Parçalar çok küçük olmalı; yetişkin bir kişinin baş parmağının tırnağının çeyreği gibi düşünülebilir. Eğer pate formunda ıslak mama kullanıyorsanız bunu küçük bir şırıngaya çekip kediniz istenen davranışı gösterdiğinde az miktarda sıkıp yalatabilirsiniz.
Bu çalışma kapsamında ödüllendireceğiniz davranış, yaptığınız şeylere kedinizin kaçmaya çalışma, karşı koyma, saldırganlaşma vb. tepkiler vermemesi yani rahat durmasıdır; yani eylemsizliktir. Örn: Diş fırçasını kedinizin bir dişine temas ettirdiğinizde buna izin veriyor ve rahat duruyorsa hemen ödül vererek rahat durmasını pekiştirmelisiniz. Ödüllendirmeyi kediniz başını kaçırmaya çalışırken ya da buna benzer istenmeyen bir davranış gösteriyorken yapmamalısınız; yoksa o yanlış davranış pekiştirilmiş olur.
Ödüllendirme doğru davranış görüldükten hemen sonra, en fazla 1-2 saniye gecikmeyle yapılmalıdır, yoksa kedi hangi davranışın ödüllendirildiğini anlayamaz.
Aşağıdaki diş fırçalama eğitimi adımlarını kedinizin yapısına ve eğilimlerine göre modifiye edebilirsiniz. Daha fazla ya da az aşama olması, her aşamanın süresi vb. konular kedinizin özelliklerine göre değiştirilebilir. Genel kurallar olarak şunları unutmayın: Hiçbir şeyi zorlayarak öğretmeye çalışmayın; kediniz başarı gösterdikçe ödüllendirin (küçük başarıları bile), kediniz bulunduğu aşamada istikrarlı bir başarı göstermeden bir sonraki aşamaya geçmeyin, kediniz o anki aşamada zorlanıyorsa bir önceki aşamaya geri dönün. (Eğitimin mantığını ve inceliklerini daha iyi kavramak için "Kedi Eğitimi" bölümünü başından itibaren okumanız iyi olur.)
Kedinizi normal zamanlarda okşarken ve o da bundan keyif alıyorken parmaklarınızı ağzının çevresine ve dudaklarına temas ettirerek bu duyumlara alıştırın. Rahat duruyorsa ödüllendirin. Rahatsız oluyorsa temasın düzeyini rahat duracağı noktaya kadar azaltın (süreyi ve dokunma basıncını azaltmak) ve öyle ödüllendirin.
Kediniz bir önceki aşamada iyice rahatladıysa bu aşamada parmaklarınızın dişlerine temasına alıştırın. Kediniz artık dişlerine parmağınızın temasından rahatsız olmayacak hale gelmeli.
Bu sırada, fırçalamada ne kullanacaksanız (kedi diş fırçası, bebek diş fırçası vb. Arka dişlere ulaşmayı zorlaştıracak ve kediyi daha çok rahatsız edebilecek, parmağa geçirilen kalın ürünleri tavsiye etmiyoruz.) bunu ortalıkta bırakarak kedinizin aşinalık kazanmasını sağlamalı, kedinizi bu ürünü incelediğinde, kokladığında ödüllendirmelisiniz. Kediniz kafa masajını seviyorsa fırçayla hafif hafif önce kafasında sevdiği yerlere, sonra ağız çevresine masaj yapabilir ve ara ara fırçayı dudaklarına ve dişlerine değdirebilirsiniz. Temaslarınıza rahat durarak cevap veriyorsa mutlaka ödüllendirin.
Kediler için etli, tavuklu diş macunları vardır. Kediniz normalde neli mama seviyorsa onu içeren macunu alın. Ürünün kapağını açıp kedinize koklatın; koklayınca ödüllendirin. Kediniz macunun hem cismine hem de kokusuna iyice alışmalı. Yalamaya kalkarsa ödül ve bol tezahüratla yalamasını pekiştirin. (Yukarıda belirttiğimiz gibi, macun olmazsa olmaz değildir, temizliğe etkisi yok denecek kadar azdır, amacı kokusal-tatsal çekicilik sağlamaktır. Macun yoksa fırçayı ıslatmanız yeterlidir.)
Tüm bu alışmalar gerçekleştikten sonra, önce sadece ıslatılmış fırçayla (macunsuz) ve sadece bir iki dişi hiç bastırmadan fırçalayın (sivri köpek dişlerini mesela). Rahat durunca bol ödül, sevgi, tezahürat.
Aşama aşama ilerleyerek daha fazla sayıda dişi fırçalayın ve azar azar macun sürmeye başlayın. (Rahat durdukça ödül)
Fırçalarken çok baskı uygulamayın, kedinizin dayanma kapasitesini hızla tüketmeyin. Rahat durdukça ödüllendirmeyi unutmayın. Bir dişi fırçalarken rahat mı durdu, hemen ödül. Arkalardaki zor ulaşılan dişlere hemen ulaşmaya çalışmayın.
Kedinizin rahat durma düzeyine bağlı olarak, ne kadar zaman gerekiyorsa (günler, genelde haftalar ya da belki de aylar) kullanarak, fırçalamayı olması gereken noktaya getirin. Yani, macunlu bir fırçayla üst ve alt çenedeki dişlerin dış yüzeylerini (iç yüzeyleri fırçalamıyoruz) yeterince iyi düzeyde fırçalayabilmek (mükemmelliği hedeflemeyin).
Tüm dişlerin fırçalanması kedinizin tahammül sınırlarını zorluyorsa işi iki ya da daha fazla seansa da yayabilirsiniz.
Dişlerin her gün fırçalanması gerekse de siz de birçok kedi sahibi gibi yapamayabilirsiniz. Buna rağmen, haftada en azından 2-3 kez yapmanın bile hiç yapmamaktan çok daha iyi olacağını, kedinizin ve sizin veterinerde geçireceğiniz zor zamanları ve harcayacağınız çokça parayı azaltacağını bilmelisiniz.
Not: Kedinizi sadece ıslak mamayla (konserve ya da poşet) besliyorsanız diş çürüklerinin oluşma ihtimali yükselmektedir. Diyetine biraz kuru mama katabilirsiniz.
Not : Bu eğitim size biraz sıra dışı geldiyse aşağıdaki eğitime bakmanızı tavsiye ederiz. Bir kediye tamamen kendi isteğiyle, hiç zorlama olmadan astım inhalatörüyle astım ilacı soluması öğretiliyor. Bambaşka bir konu olsa da eğitimdeki mantık aynı. Kedinizden beklediğiniz hedef davranışa giden yolu analiz etmek, kedinizin korkmaması, alışması ve/veya öğrenmesi gereken başlıkları çıkarmak, adım adım kademelendirilmiş bir süreç içinde, pozitif pekiştirmeyle (doğru davranışların ödüllendirilmesi) yavaş yavaş hedef davranışa doğru yol almak... International Cat Care ve Trudell Animal Health işbirliğiyle, sertifikalı klinik hayvan davranışları uzmanı Linda Ryan tarafından kendi kedisine verdiği eğitimle hazırlanan altı videoluk bu seri, kedilere öğretilmek istenen yeni davranışlar, özellikle de kompleks ve zor görünen konular için çok iyi bir model niteliğinde. Aşağıda paylaştığımız ilk videodan başlayarak tüm seriyi izlemenizi tavsiye ederiz.
(İlgili iCatCare sayfası: Training cats for comfort with inhaled therapy)
Kedinize Astım İnhalatörü Eğitimi Vermek
Kedinize Astım İnhalatörü Eğitimi Vermek
Giriş
1. Bölüm
2. Bölüm
3. Bölüm
4. Bölüm
5. Bölüm
SİTEMİZDEKİ KEDİ EĞİTİMİ ÖRNEKLERİ
SİTEMİZDEKİ KEDİ EĞİTİMİ ÖRNEKLERİ
KORKMAMA EĞİTİMİ (DUYARSIZLAŞTIRMA EĞİTİMİ)
TAŞIMA ÇANTASINI SEVME ve VETERİNERE GİTME EĞİTİMİ
KAYNAKLAR
KAYNAKLAR
Baker Pet Talks webinar: Dental Care Tips for Your Pet. Baker Institute For Animal Health, College Of Veterinary Medicine, Cornell University. Erişim yeri: Cornell Video
Google Sites
Report abuse