Bazı kediler neden tırmalama direği yerine inatla koltuğu ya da halıyı tırmalar?

Bunun nedenleri; doğru çözümlerin olmadığı bir ortamda yanlış yerleri tırmalamanın alışkanlık haline gelmiş olması, piyasada kedi tırmalama direği ya da tırmalama yüzeyi olarak satılan ürünlerin ciddi bir kısmının yanlış tasarlanmış olması, ürünlerin evde yanlış konumlandırılmaları, kedilerin eğim ve yüzey tercihlerinin dikkate alınmaması ve bunların sonucunda koltuklarınızın ya da başka mobilyaların stabillik ya da yüzey dokusu gibi özellikleriyle kediniz için çok daha çekici hale gelmesidir. 

Kediler nasıl tırmalama ürünlerini sever?

• Tırmalama ürünü kedinin eğimsel tercihlerine uygun olmalıdır. Kediler yatay, eğimli ya da dikey tırmalama yüzeylerinden birisini, ikisini ya da hepsini tercih ediyor olabilir. Dikey tırmalama seven bir kediye inatla yatay tırmalamalar sunuyorsanız kediniz koltuklarınızın yan yüzlerinden zevkle faydalanacaktır. Ya da tersi durumda halılarınıza sevimli bir ilgisi olacaktır.

• Dikey tırmalama ürünlerinin uzunluğunun ya da monte edildikleri yüksekliklerin kedi tam boy yukarı uzandığında boyunu karşılaması gerekir (yukarı doğru tam boy uzanan bir kedinin patileri 90-100 cm’e rahatlıkla erişebilir). Piyasada satılan ve bu uzunluğu karşılayan birçok üründe ara platformlar kullanılmakta ve kesintisiz bir yükseklik sağlanmamaktadır; bu da kediyi engelleyen bir faktördür. Ara kesintiler olmaksızın kedilere sunulan yüksek ve stabil tırmalama direklerinde, kedilerin ürünün üzerine atlayıp hem ön hem arka pençeleriyle ürünü büyük bir keyifle tırmaladıkları gözlemlenmiştir.

• Ürünün kediniz tırmalarken stabil durması, sallanmaması önemlidir; aksi takdirde kedinizin sağlam bir koltuğu tercih etmesi onun açısından çok daha mantıklı olacaktır. Titrek tırmalama ürünlerini zemine, duvara ya da başka ağır eşyalara sabitlemeli ve stabilleştirmelisiniz.  

• Ürünün yüzey dokusunun tırmalarken kediyi tatmin edecek düzeyde kaba olması gerekir. (Karton bazlı ürünlerin yüzeyleri ilk zamanlarda tatmin edicidir ama kısa zamanda bozulurlar. Çoğunlukla stabil de değillerdir. Bunlardan kullanıyorsanız ürünü sabitlemeli ve kartonu yüzeyi bozulduğunda zaman kaybetmeden değiştirmelisiniz.)

• Çok kolay bir dikey kedi tırmalamasını şöyle yapabilirsiniz: Masanızın altıyla yer arasındaki mesafeyi ölçün ve bu uzunlukta, 10-15 cm çapında boru kestirin (plastik yağmur borusu vb.). Bu borunun etrafına 6mm-8mm kalınlığında sisal ya da jüt halatı sıcak silikon yapıştırıcı yardımıyla dolayarak yapıştırın. Borunuzu masanın altında uygun gördüğünüz bir yere sıkıştırın ve gerekirse stabilitesini arttırmak için alttan ya da üstten kağıt sıkıştırarak destekleyin, yani yerle masa arasına iyice sıkışsın. Uzunluğu 1 metreden daha kısa olsa da piyasadaki birçok üründen daha işe yarar bir tırmalama direği yapmış olacaksınız. 

Yukarıda anlatılanları hesaba kattıktan sonra bir kedinin doğru tırmalama ürünlerine nasıl alıştırılacağına bakabiliriz. Halihazırda yanlış tırmalama alışkanlıkları kazanmış bir kedinin kendisine sunulan doğru yerleri tırmalamayı öğrenmesi için aşağıdakilere özellikle dikkat edilmelidir.

• Kedi için doğadaki bölgesinde belirli ağaçlar tırmalama istasyonudur (kokusal ve görsel iz bırakarak alan belirleme, gerinerek kas ve iskelet sisteminin aksiyona hazırlanması ve pençe bakımı). Evde de kedilere farklı yerlerde farklı tiplerde bol bol tırmalama yüzeyleri sunulmalıdır.

• Konumlandırmalar, kedinin en çok gezindiği rotalar üzerinde farklı noktalarda, uyuduğu yerlerin hemen yanında, oynadığı yerlerde ve dairenizin sınır hatlarına ve dış kapılarına yakın yerlerde olmalıdır. Kediniz bu tırmalama objelerinin dışında, istemediğiniz eşyaları da tırmalıyorsa onların da yakınlarında ekstra tırmalama çözümleri sunmalısınız. İdealde her hacimde en az bir tane tırmalama çözümü olmalıdır. (Birden fazla kediniz varsa sayı daha da artmalıdır.)     

• Doğru ürünlerin, doğru kurguda kullanıldığı bu tip bir düzende kediniz, sizin bir şey yapmanıza pek gerek kalmadan bu ürünleri muhtemelen kendiliğinden kullanmaya başlayacaktır fakat bazı kediler için eğitim de gerekli olabilir.

• Böyle durumlarda, kedinizi olta tipi bir oyuncakla tırmalama eşyasını merkez alacak şekilde oynatın. Oltanın ucundaki objeyi tırmalama eşyasının çevresinde ve üzerinde, kedinizin erişiminin biraz ötesinde hareket ettirin ki eşyanın üzerine zıplamak ya da patisini eşyaya doğru savurmak zorunda kalsın. Pütürlü yüzeyi patisiyle hissettikçe tırmalama davranışı tetiklenebilir. Eğer tırmalamaya başlarsa "davranışı yakalayın" (davranış yakalama ve diğer eğitim teknikleri için "Kedi Eğitimi" sayfamıza bakabilirsiniz); yani kedinizi anında ödül mamasıyla ödüllendirin. (Cebinizde çok küçük parçalar halinde mama olmalı, evet.) Kedinizin imleyici eğitimi varsa (clicker ya da sözcük) tırmalarken bunu kullanabilir ve ödülünü tırmalamayı bitirince verebilirsiniz; böylece tırmalama davranışını ödüllendirme nedeniyle kısa kesmiş olmazsınız ama yaptığı şeyin doğru olduğunu ve tırmalaması bittiğinde ödülün geleceğini bildirmiş olursunuz. (Clicker eğitimi için ilgili sayfamızdan faydalanabilirsiniz.)

• Eğer kediniz bu oyun sırasında tırmalamaya başlamadıysa siz yine de onu oltadaki hedefi takip edip tırmalama yüzeyine temas ettikçe ödüllendirin. Bu şekilde kedinizin orada daha fazla zaman geçirmesini teşvik ederek tırmalama ihtimalini arttırmış olacaksınız.

• Kediniz bu tırmalama noktasını düzenli bir şekilde kullanana kadar bu çalışmayı her gün uygulayın.

• Kedinizin bu tırmalama noktası çevresinde uyuduğu ya da dinlendiği zamanlara özellikle dikkat edin çünkü kediler uyuduktan ya da dinlendikten sonra ayağa kalkınca bir yerleri tırmalamak ister. Böyle bir durumda ürünü tırmaladığında hemen ödüllendirin.  

• Teşviği daha da güçlendirmek için kedinizin yüzüne sürerek kokusunu aldığınız pamuklu bir kumaşı alıştırmak istediğiniz tırmalama yüzeyine sürtün.

• Kediniz matatabiden, kedi nanesinden (catnip) ya da kedi otundan (valerian) etkileniyorsa tırmalama yüzeyine bunları içeren ürünleri sürtebilir, tozlarını serpebilir ya da solüsyonlarından sıkabilirsiniz. Bunu düzenli tırmalamalar başlayana kadar, birkaç günde bir yapmanız yeterli.  (Kedinizin bu bitkilerden etkilenebiliyor olması için 1 yaşını doldurmuş olması gerekir, buna rağmen bazı kediler yine de etkilenmeyebilir. Daha detaylı bilgi için Soru&Cevap sayfamızdaki ilgili soruya bakabilirsiniz.)

• Kedinizin tırmalayarak zarar verdiği eşyalarınızın onun için çekiciliğini azaltmak için tırmaladığı yerleri aluminyum folyo vb. pürüzsüz yüzeyli bir malzemeyle kaplayabilir, üzerine çift taraflı bant yapıştırabilir ya da kediler için itici olan kokular kullanabilirsiniz. (Bu tabii ki kalıcı olmayacak. Kediniz kendisine sunduğunuz yerleri tırmalamayı öğrendiğinde koltuğunuzu eski haline getirebilirsiniz.)

* Bir davranışın özne için olumsuz sonuç üretmesi davranış biliminde "pozitif ceza" olarak adlandırılır. Bu sonucun psikolojik ya da fiziksel şiddet içermesi gerekmez; özne tarafından ne düzeyde olursa olsun olumsuz olarak algılanıyorsa "pozitif ceza" var demektir. Kedi eğitiminde şiddet içeren ya da kedinin insanla ilişkilendireceği cezalar kullanılmaz. Yukarıdaki son maddede, kediniz önlem alınmış koltuğu tırmalarsa sevmediği bir yüzeyle karşılaşıp rahatsız olacaktır; yani davranış olumsuz bir sonuç üretmiş olacaktır; ve bu ceza şiddet içermeme ve insanla ilişkilenmeme koşullarını sağladığı için eğitimde kullanılmasında bir sakınca yoktur. Daha fazla bilgi için "Kedi Eğitimi - Temeller" sayfamızdan faydalanabilirsiniz. 

KAYNAKLAR ve İLERİ OKUMA

• S. Ellis., J. Bradshaw (2016). The Trainable Cat: A Practical Guide to Making Life Happier for You and Your Cat. ISBN: 9780141979328 (ISBN10: 0141979321). Yayınevi: Penguin Books

• B. Rödder (2016). Katzen Clicker-Box. ISBN: 9783833835926. Yayınevi: GU