Kediler Kokularla Nasıl İletişim Kurar?

• Bölge işaretleme ve haritalama: Kediler benimsedikleri bölgede en çok gezindikleri rotalarda ve sınır hatlarında tırmalama, sürtünme, idrar püskürtme, açığa dışkılama (sadece sınırlarda) gibi davranışlarla "burada ben varım" mesajını bırakır. Bu mesaj hayati derecede önemlidir çünkü kediler yabancı kedilerle karşılaşmamak üzere evrimleşmiştir. Bu sayede ölümcül olacak birçok çatışma daha ortaya çıkmadan engellenmiş olur. Bunun dışında kedi bölgede kendisi için önemli ve kullanışlı yerleri ve rotaları işaretleyerek hem zamanla bölgesine dair kafasındaki haritayı genişletir hem de her devriyesinde bir öncekine göre oryantasyonunu geliştirmiş ve kolaylaştırmış olur.

• Cinsel mesajların aktarımı: Kızışma dönemlerinde eş arayan kediler, bu durumlarını sinyalleyen kimyasal özelliklere sahip kokusal işaretlemeleri çevrede yaparak çok geniş bir alana bu bilgiyi aktarmış olur. 

• Aile içi üremenin (ensest) engellenmesi: Kedilerin kokusal iletişim sayesinde yakın akraba oldukları bireyleri yıllar sonra bile tanıyarak çiftleşmekten kaçındıkları düşünülmektedir. 

NOT: Ensestten kaçınma davranışı birçok türde gözlenmektedir çünkü aile içi üreme insanlarda olduğu gibi hayvanlarda da sağlıksız ve/veya sakat yavrulara neden olur. İnsanlarca gerçekleştirilen yapay seçilimle yürütülen ırk üretme çalışmaları ensest çiftleştirmelerle yapıldığı için bu hayvanların tamamı (kedi, köpek, kuş, at, balık... Her tür için aynı durum geçerlidir.) cins olmayan doğal versiyonlarına göre ortalamada daha sağlıksızdır, bu cinslerin çoğu insan desteği olmadan hayatta kalamaz. Bu durum özellikle köpeklerde oldukça sıradışı haller almıştır. Bugün bazı köpek cinslerindeki bütün bireyler genetik olarak insanlardaki birinci kuzenlik derecesinde akrabadır, moleküler düzeyde bakıldığında bu akrabalık birinci kuzenlikten de yakındır. (Kaynak: UFAW - Genetic Health Problems in Companion Animals)  

• Olayların zaman ve mesafe tahmini: Bırakılan feromonal kimyasalların etkisini kaybetmesi zamansal bir olaydır. Kediler buna göre mesajın ne kadar önce bırakıldığı ve bırakan bireyin kabaca uzaklığı hakkında bilgi sahibi olabilir. Bu sayede ne yapması gerektiğini çok daha isabetli bir şekilde belirleyebilir. Mesajın sahibi hiyerarşide daha üstte olan, güçlü bir kediyse ama feromonlarını bırakalı iki hafta olduysa mesajı alan genç kedi boşuna panikleyip strese girip kaçmaya ve saklanmaya çalışmaz ama yarım saat önce bırakıldıysa çok daha tetikte olacaktır. 

• Grup birliği: Kediler aynı sosyal gruptaki türdeşleriyle birbirlerine sürtünerek ortak bir koku profili oluşturur. Bu profil grup üyelerinin birbirlerini tanımasını, bölgeye giren yabancıların da ayırt edilmesini kolaylaştırır. Kedinizin size kafasını ve vücudunu sürtmesi de kısmen bu konuyla ilgilidir. Veterinerde zaman geçirmiş bir kedinin eve geri geldikten sonra, üzerindeki yabancı kokular nedeniyle evdeki diğer kedi ya da kediler tarafından yabancı bir kedi olarak algılanıp düşmanca davranışlara maruz kalması iyi bilinen bir fenomendir. (Bu konuyla ilgili "Evdeki Kedi" bölümümüzdeki "Kediler ve Kaynaklara Erişim" sayfasından ve "Davranış Sorunları" bölümündeki "Kedilerde Saldırganlık" sayfasından faydalanabilirsiniz.) Ayrıca, evde kedi bakan bir insan olarak sokak kedileriyle fazla haşır neşir olmamanız, hastalık riski açısından olduğu gibi bu konu açısından da önemlidir.  

• Tanıma ve selamlaşma: Birbirlerini tanıyan ve iyi ilişki içinde olan kediler, yani genelde aynı sosyal gruptaki kediler, belirli bir zaman sonra ilk kez karşılaştıklarında önce burun buruna koklaşırlar sonra da anal koklaşma olabilir. "Aaa, sen misin? (burun buruna kısmı) Naber, nasıl keyifler, nasıl gidiyor hayat? (anal koklaşma kısmı)" gibi düşünülebilir. (Anüs yanlarındaki bezlerden salgılanan feromonlar kedilerin duygudurumuna dair daha çok bilgi taşımaktadır.) Kedinizle bir süre ayrı kaldıktan sonra tekrar karşılaştığınızda, önce uzattığınız elinizi koklayıp sonra arkasını dönüyorsa bu davranış gerçekleşiyor demektir. Elinizin dışıyla kuyruğuna ve arka bacaklarının arkasındaki kabarık kıllara hafifçe dokunabilirsiniz. (Çoğu kedinin temastan en rahatsız olduğu yerlerin başında kuyruğun gövdeye bağlandığı yer ve çevresi gelir. Arkasını dönme davranışı sırasında ya da başka zamanlarda kedinizin üzerini okşarken bu bölgeye temas etmemeniz iyi bir fikirdir.)  

• Sahiplik imleri: Kediler bölgelerindeki önemli buldukları çeşitli nesneleri sürtünerek ya da tırmalayarak işaretler. Bu davranış sevdikleri bir nesneyle ilgili olarak sahiplenmeye hizmet eder. Doğada kedinin dokusu nedeniyle tırmalamayı çok sevdiği, yere düşmüş bir kütüğe feromonlarını bırakması kilometrekarelerce bir alanda gezinen bir hayvan olarak bir sonraki sefere o ağaç parçasını bulmasını ve bulduğunda da doğru şeyi bulduğundan emin olmasını sağlar. Aynı şekilde türdeşlerine de "bu nesne sahiplidir, her an belirebilirim, ona göre" mesajı verilmiş olur. Kedinin bu davranışı ev ortamında kısmen eşyalara kısmen de sevdiği insanlara yönelebilir. Yani kedinizin size sürtünmesi, bazen yukarı uzanarak sizin üzerinizde tırmalama davranışını göstermesi hem grupsal koku profiliyle hem de sizi "önemli çevresel kaynaklar listesi"nde görmesiyle ve öyle tutmak istemesiyle ilgilidir.

• Kontrol ve güvenlik duygusuna destek: Kediler yabancı nesneleri ve hayvanları (evde yeni eşyaları, petleri ve misafirleri) hassas bir kontrolden geçirdikten ve güvenli bulduktan sonra kokusal olarak işaretleyebilir. Bu sayede daha sonra tekrar karşılaştığında zaman kazanmış ve boşuna strese girmemiş olur. Eve gelmiş bir misafiri kediniz biraz kokladıktan sonra sürtünüyorsa davranışı bu konuyla ilişkili olabilir. (Tabii ki insanlarla etkileşimden keyif alan sosyal yönü güçlü bir kedi olmasıyla da ilişkili olabilir. Ya da ikisiyle de ilgili olabilir.)