Kedi Eğitimine Giriş:
Kedi Eğitimine Başlamadan Bilmeniz Gerekenler

Kedi Eğitimi Nedir ve Kedinizi Neden Eğitmelisiniz?

Kedi eğitimi; belirli davranışsal ve duygudurumsal hedeflere ulaşmak için kedinin halihazırdaki davranışlarında ve tepkilerinde gerekli değişimleri yaratma ya da tamamen yenilerini kazandırma amacıyla uyguladığımız bilinçli ve sistematik etkileşim ve öğretim süreçleridir. (Bununla birlikte, kediler onlarla olan tüm etkileşimlerimizden bir şeyler öğrenir ve bunlar da davranışlarında değişimlere neden olur. Yani kedilerimize farkında olmadan da rutin etkileşimlerimizde birçok şey öğretmiş oluruz.) Bu hedefler şu şekillerde olabilir:

• Normalde stres yaratan, kaçınılan bir nesnenin, durumun ya da olayın tahammül edilebilir hatta pozitif algılanır bir hale getirilmesi ("duyarsızlaştırma ve karşı koşullandırma"). Süpürgeden, misafirden korkmamak; tırnak kesimini, taşıma çantasına girmeyi ve beklemeyi, arabada seyahat etmeyi, veterinere gitmeyi, dişlerinin fırçalanmasını, ilaç verilmesini, iğne yapılmasını, tasmaya bağlı olarak yürümeyi strese girmeden kabul etmek vb. (Bir örnek için "Eğitim Örnekleri" bölümündeki "Korkmama Eğitimi" sayfasına bakabilirsiniz.)

• Bazı davranışların kendiliğinden, spesifik bir işaret ya da yönlendirme olmaksızın gösterilmesinin sağlanması. Tırmalama ürünlerini kullanması, kendisine ayrılan yerlerde durması vb. (Bir örnek için "Eğitim Örnekleri" bölümündeki "Tırmalama Eğitimi" sayfasına bakabilirsiniz.)

• İşarete bağlı olarak belirli bir davranışın gösterilmesi. İşaret verildiğinde oturması, gelmesi, beklemesi, yerine gitmesi, patisini vermesi vb. (Örnekler için "Eğitim Örnekleri" bölümündeki "Çağırma Eğitimi" ve "Pati verme eğitimi" sayfalarına bakabilirsiniz.)

• Halihazırda gösterilen rahatsız edici, zarar verici veya tehlikeli bir davranışın engellenmesi. Ellere ayaklara saldırmamak, ısırmamak, ocağın bulunduğu tezgaha, yemek masasına çıkmamak, koltukları-perdeleri tırmalamamak vb. (Bu tip engelleme eğitimleri için "Davranış Sorunları" bölümünden de faydalanabilirsiniz.)

Yani, yukarıdaki videodaki gibi pati vermek, kendi etrafında dönmek, yan yürümek, paraya basmak gibi numaralar öğretilebileceği gibi kedinin evdeki hayatını ve yeni şeylere uyumu göstermesini kolaylaştıracak, zor durumlarda stresini azaltacak ve dolayısıyla sahibini de rahatlatacak birçok şey kediye öğretilebilir: Oturmak, beklemek, gösterilen bir yere gelmek, çağrılınca gelmek, doğru yeri tırmalamak, tehlikeli yerlerden uzak durmak, misafirden korkmamak, köpekten korkmamak, süpürgeden korkmamak hatta süpürgeyle kendi bedeninin süpürülmesinden zevk almak, veterinere gitmekten korkmamak, tırnakları kesilirken rahat durmak, taşıma çantasına severek girmek, dişinin fırçalanmasına izin vermek, tasmayla sahibinin yanında yürümek, ensesine parazit ilacı uygulanırken rahat durmak, ağzına-gözüne-kulağına ilaç uygulanırken rahat durmak, iğne yapılırken rahat durmak, veterinerde kendini rahat hissetmek, eve yeni gelen bebeği kabul etmek vb.

Tüm bu farklı eğitim hedefleri için aşağıda anlatılan temel prensipler kullanılır ve hepsi de temelde aynı şeyle ilgilidir: İstenen davranışların ödüllerle güçlendirilmesi (edimsel koşullanma - pozitif pekiştirme); istenmeyen davranışların ise yok sayılarak "tükenme"si ya da daha uygun başka hedeflere yönlendirilmesi.

Konuya göre, varsa, önce korku ve stresi yok etmek gerekir; çünkü korku ve stres olduğunda öğrenme fizyolojisi normalde olması gerektiği gibi işlemediği için eğitim işe yaramaz.

Kedi Eğitiminde Ceza Uygulanır mı?

Kedi eğitiminde bildiğimiz anlamıyla ceza uygulanmamalıdır. 

Şiddet içeren, fiziksel ya da psikolojik etkileri olumsuz olan ya da insanla ilişkilenen cezalar ilişki bozucudur ve daha ciddi başka sorunların ortaya çıkmasına neden olurlar. Sitem, söylenme, azarlama vb. tepkiler ise olayların önemli bir bölümünde ya zamanlama hatalarından dolayı kedi tarafından anlamlandırılamaz ya da bağlama göre davranışa gelen ödül olarak bile algılanabilir ve durdurulmak istenen davranış tam aksine pekiştirilmiş ve çoğaltılmış olunur. Detaylar sonraki sayfalarda ele alınmıştır.

Kedinizin çıkmasını istemediğiniz bir masaya ya da tezgâha çift taraflı bantlarla kaplanmış bir amerikan servisi koymanız ve kedinizin çıkınca buna temas edip rahatsız olması ya da tırmalamasını istemediğiniz bir yüzeyi onu rahatsız eden bir malzemeyle kaplamanız ve tırmalandığında rahatsız olması gibi şeyler de davranış biliminde teknik olarak "ceza"dır fakat bu cezalar kedide fiziksel ya da psikolojik olarak zarar oluşturmaz; buna ek olarak ceza insanla da ilişkilenmez. Sadece bu iki koşulu sağlayabilen "ceza"lar, yanlış davranışın gerçekleştiği bağlamın değerini düşürmek (kedi için zorlaştırmak) için eğitimde kullanılabilir.

KAYNAKLAR ve İLERİ OKUMA

• N.J. Mackintosh. Animal Learning. Erişim tarihi: 22.01.2024. Erişim kaynağı: Britannica | Arşiv bağlantısı

• S. Ellis., J. Bradshaw (2016). The Trainable Cat: A Practical Guide to Making Life Happier for You and Your Cat. ISBN-13: 9780141979328 (ISBN-10: 0141979321). Yayınevi: Penguin Books

• American College of Veterinary Behaviorists (2020). Decoding Your Cat. ISBN-13: 978-1328489906 (ISBN-10: 1328489906). Yayınevi: Houghton Mifflin Harcourt

• E.R. John ve ark. (1968). Observation Learning in Cats. DOI: 10.1126/science.159.3822.1489 | Arşiv Bağlantısı