Kediye Çağrılınca Gelmesi Nasıl Öğretilir?

Zamanla kediniz adını kendiliğinden öğrenir. Adını söyleyip çağırdığınızda o anki moduna göre yanınıza gelir ya da gelmez; çünkü kedinizin adını farklı bağlamlarda bir günde defalarca söylersiniz ve bunların çoğu çağırmak için olmayabilir; dolayısıyla kediniz de adının söylenmesinin fazlasıyla genel bir durum olduğunu öğrenir ve o anki moduna ve adını söyleyiş biçiminize göre farklı tepkiler verir; bazen sadece kafasını çevirir, bazen yanınıza gelir ya da hiç tepki vermiyormuş gibi görünebilir.

“Gel” komutunu adını söylemekten ayrıştırmak ve gerçekten gerekli durumlarda etkili bir şekilde kullanabilmek için kediler eğitilebilir. Mesela evde kediniz yok olduysa ve bir türlü bulamıyorsanız, yapmaması gereken bir şeyle uğraşıyorsa ya da bahçeye çıkan bir kediniz varsa ve onu hemen eve sokmanız gereken acil bir durum varsa “gel” komutu gerçekten çok işinize yarayacaktır hatta bazen hayat kurtarıcı bile olabilir.

Bütün eğitimlerdeki genel prensibe uygun olarak bu eğitimde de kolaydan zora doğru aşama aşama ilerlemek gerekiyor. (Kolay: Az uyaranın olduğu bir ortamda, kedinizle aranızdaki mesafe azken, kedi sizi görüyorken. Zor: Çok uyaranın olduğu bir ortamda (kediniz bahçeye çıkıyorsa bahçede), mesafe fazlayken, kedi sizi görmüyorken.)

• Kedinizin aktif, sizinle etkileşime istekli ve tok olmadığı bir zamanda, kendini rahat hissettiği bir odada 1 metre kadar uzağında yere oturun.

• Dikkatini çekmek için adını söyleyin ve size bakınca ödül mamasını gösterin. Muhtemelen gelecektir. Tam önünüze geldiğinde bir parça ödül mamasını önüne yere bırakın. (Mamayı gördüğünde size yönelmiyorsa elinizi kedinizin burnuna doğru uzatarak mamanın kokusunu daha iyi almasını sağlayın. Elinize yaklaştıkça elinizi geri çekerek tam önünüze kadar gelmesini sağlayın. Gelince mamayı yere bırakın. Gelmiyorsa kediniz için yeterince çekici olmayan bir ödül maması kullanıyor olabilirsiniz, mamayı değiştirin.)

• Yukarıdaki çalışmayı yeterince yaptıktan sonra kediniz artık her seferinde güvenilir bir şekilde önünüze geliyorsa çağırma komutunu sürece katabilirsiniz. “Gel” sözcüğü kısa olması açısından avantajlıdır. Eğitimin bu aşamasında, yine kedinizin 1m uzağına oturun; dikkati sizde değilken adını söyleyin ve size doğru hareket etmeye başladığı anda “gel” deyin. Bu eğitimi kediniz davranışı güvenilir bir şekilde gösterene kadar tekrarlayın. (Bu aşamada, gerekirse, gene mamayı önce ona doğru uzatıp harekete başlamasını teşvik edebilirsiniz. Ödül olarak aynı şeyi kullanmak zorunda da değilsiniz hatta ödülü ara ara değiştirmek kedinizin çalışmaya motivasyonunu arttırabilir; yeter ki her bir ödülün kedinizin çok sevdiği bir şey olduğundan emin olun.)

• Her biri birkaç dakika süren birkaç eğitim seansından sonra artık kediniz adını söyleyip arkasından “gel” dediğinizde önünüze geliyor olmalı. Bu geliş, kedinizin kişiliğine ve/veya sizin verdiğiniz ödülün yarattığı motivasyonun düzeyine ve/veya kedinizin o anki açlık hissinin düzeyine göre hızlı ya da ağırdan alarak olabilir. Sonuç olarak önemli olan, kedinizin önünüze gelmesidir ve bunu yapıyorsa çalışmanız iyi gidiyor demektir. Kediniz eğer çok motivasyonsuz geliyorsa ödülünü değiştirmeyi, eğitim seanslarını daha aç olduğu zamanlarda yapmayı düşünebilirsiniz. 

• Artık mesafeyi birkaç metreye çıkarabilirsiniz. Bu aşamada da kediniz başarı gösterdiğinde (Başarıyı kabaca her 10 denemenin 9’unda istenen şeyi doğru şekilde yapmak olarak düşünebilirsiniz.) kedinizin sesinizi duyacağı ama sizi görmeyeceği şekilde konumlanarak bir sonraki aşamaya geçebilirsiniz. Burada dikkat etmeniz gereken önemli bir nokta, kediniz yanınıza gelip ödüllendirildikten sonra istiyorsa gitmesine izin vermenizdir. Yanınıza gelmenin kendisi için kısıtlayıcı bir şey olabileceği algısı aklında oluşmamalıdır. Bu komutun “bir gel de kendini göster, lezzetli bir şey ye, sonra ne istersen yapmaya devam et” tarzında olduğunu, hiçbir kısıtlama ve engelleme içermediğini kedi hissetmelidir. Bu komutun evin dışında da işlemesi için böyle bir algının kedide oluşması özellikle önemlidir.

Eğitimin bundan sonrası bahçeye çıkarılan kediler için...

• Dışarıda olmak evde olmaya göre kedi için çok daha eğlenceli, heyecanlı bir durumdur; dikkat dağıtıcı şeyler de eve göre çok daha fazladır, dolayısıyla dış mekan eğitimlerinde kedinizi en çıldırtan ödül mamalarını kullanmalısınız ve eğitim başlarken kedinizin tok olmadığından emin olmalısınız.  

• Kedinizin içeride öğrendiklerini dışarıya taşımanız gerekiyor. Gene, kediniz aç, motive ve etkileşime istekliyken, önce yakın mesafelerden başlayarak mesafeyi yavaş yavaş arttırmalı ve son olarak hem mesafenin fazla olduğu hem de birbirinizi görmediğiniz eğitim seanslarına ulaşmalısınız. Dış mekan eğitimlerinde, bir aşamada başarı sağlanıp sıradaki aşamaya geçtiğinizde, kedinizi çağırdığınız yeri ve çağrının doğrultusunu değiştirmelisiniz. Örnek olarak, kedinizi bir eğitim seansında siz eve yakın durup dışa doğru seslenerek, bir diğerinde ise evden biraz uzakta durup evle aranızda kalan kedinize doğru seslenerek yanınıza çağırmalısınız; yani farklı çağırma senaryolarına kedinizi alıştırmalısınız. Böylece kediniz çağrılmanın eve değil size gelmekle ilgili olduğunu daha iyi kavrayacaktır.

• Kediniz size geldiğinde samimi övgüler eşliğinde en sevdiği ödül mamasıyla ödüllendirin, bazen bir değil birkaç parça verin. (Tabii ki, övgü sözcüklerinizi dilsel olarak anlamayacak ama söylendikleri duygunun pozitifliğini anlayacaktır.) Ödüllendirdikten sonra kedinizi özgür bırakın, ne istiyorsa yapmaya devam etsin…

• Yukarıdaki aşamalar başarıyla tamamlandıktan sonra eve doğru çağırmalarınızda ödüllendirmeyi önce kapı önü, sonra kapı eşiği ve sonra da içerde yaparak kedinizi içeri gelmeye alıştırın fakat ödüllendirme sonrasında kedinizi eve kapatmayın. Kediniz bu şekilde siz içerde bile olsanız gelmekten çekinmemeyi öğrenecek.

• Tabii ki bazen kedinizi içeri geldikten sonra eve kapatmanız gereken durumlar da olacaktır. Çağrılınca gelme davranışı bu şekilde sonlanan bir rutine binerse davranış hızlı bir şekilde bırakılacaktır ve kediniz çağırdığınızda gelmemeye başlayacaktır. Bunun olmaması için kedinizi eve kapamanız gerekmeyen zamanlarda da kedinizi çağırıp ödüllendirip tekrar dışarı çıkmasına izin vererek eve kapatıldığı hallerin oransal olarak daha az olmasını ve kafasında “çağrılınca gidersem eve kapatılıyorum, o zaman gitmem daha iyi” algısının oluşmamasını sağlamalısınız. Bu dengeyi gözetmeye hem eğitim seansları sırasında hem eğitim aşaması sonrasında hep dikkat etmelisiniz.

• Çağrılınca gelme davranışı güvenilir bir şekilde tamamen oturduktan sonra (uzak bir noktadan her 10 çağırmanızın 9'unda kediniz geliyorsa) artık kedinizin bazı gelişlerini mamayla ödüllendirmeyebilirsiniz. Böyle bir aralıklı ödüllendirme ("aralıklı pekiştirme", İng: "intermittent reinforcement") düzeni davranışın kalıcılaşmasına yardım edecektir. (Ödüllendirmeyi hiçbir zaman sıfırlamamalısınız.)

• Herhangi bir nedenden dolayı kediniz çağrılınca gelmeyi bırakırsa eğitim aşamalarına geri dönmeli ve kedinizin her gelişini ödüllendirmeye tekrar başlamalısınız.   

• Bu anlatımın görsel özeti niteliğinde, International Cat Care'den Dr. Sarah Ellis'in hazırladığı bir videoyu aşağıda görebilirsiniz. 

KAYNAKLAR ve İLERİ OKUMA

• S. Ellis., J. Bradshaw (2016). The Trainable Cat: A Practical Guide to Making Life Happier for You and Your Cat. ISBN-13: 9780141979328 (ISBN-10: 0141979321). Yayınevi: Penguin Books

• B. Rödder (2016). Katzen Clicker-Box. ISBN: 9783833835926. Yayınevi: GU