Kediye Bekleme Nasıl Öğretilir?

Bu eğitimde kullanılan teknikler: Edimsel Koşullanma (Pozitif Pekiştirme), Davranış Yakalama, Ayartma, Kademelendirme, İşaretle İlişkilendirme, Genelleme

İşaret üzerine kedinizin bir yerde sabit kalması, kedili hayatınızda birçok durumda işinize yarar. Kediniz sizden uzaktayken ve yapmaması gereken bir şeyi yapmak için harekete geçmek üzereyken bu işaretle kedinizi durdurabilirsiniz. Kediniz ayaklarınıza dolanmadan kısa bir iş yapmanız gereken bir durumda kedinizi bir odaya kapatmakla uğraşmak yerine "bekle" işaretiyle zaman kazanabilirsiniz. Kapınız çaldığında gelenler için kapı açık beklerken ya da misafirler karşılanırken meraklı kedinizin dışarı çıkmasını engellemekle uğraşmak yerine kapıya daha uzaktayken "otur" ve "bekle" işaretleriyle kedinizi daha arkada sakin bir modda bekletebilirsiniz. Örnekler çoğaltılabilir...

Kedi Eğitimi Seanslarında Genel Olarak Dikkat Edilecek Noktalar

Seanslar birkaç dakikayı geçmemelidir. Bir seansta tek bir beceri için çalışma yapılmalıdır. Çalışmanın o seanstaki hedefiyle ilgili kedi istikrarlı bir başarı (10 denemenin 9'unda doğru davranışı sergilemesi) sağlayana kadar sıradaki aşamaya geçilmemeli ya da başarı gösteremiyorsa bir önceki aşamaya geri dönülmelidir.
Eğitim seansları kedinizin huzurlu olduğu zaman ve ortamlarda gerçekleştirilmelidir.
Açlık düzeyi arttıkça gıdaya olan motivasyon önemli ölçüde artar yani eğitim seanslarını kediniz hafif açken yapmak daha etkili ve verimlidir.
Kedinizin standart mamasından farklı, çok sevdiği ve sağlıklı başka bir mamayı ödül maması olarak kullanmanız çok daha etkili olur.
Bir çubuk mamayı küçük küçük keserek 40 parça ödül maması elde edebilirsiniz. Bu da size iki eğitim seansı yeter. Piyasada ödül maması olarak satılan parçalı mamaların taneleri bu tür çalışmalar için genelde fazla büyüktür; onlardan kullanıyorsanız parçaları 2'ye hatta 4'e bölebilirsiniz.
Konserve pate mamayı küçük bir şırıngaya çekip ödül maması olarak temiz bir şekilde kullanabilirsiniz. Her ödüllendirmede biraz sıkarsınız ve 3-4 kez yalatırsınız. (Bu çalışma özelinde ıslak mama kullanmasanız daha iyi olur.)
Kedi sıkılmadan ve çalışma motivasyonu henüz tükenmemişken seans bitirilmelidir. Bu şekilde, öğrenilen şeyden bağımsız olarak, eğitim seansının kendisi kediniz için pozitif bir deneyim olarak algılanacaktır. Her seans mutlu bitirilmelidir; yani kediniz bir şeyi doğru yaptıktan sonra ödül, övgü, okşamalar ve oyun eşliğinde; çünkü seansın kendisinin başarılı ya da başarısız geçmesinden bağımsız olarak bu şekilde başka ödüllerin kullanıldığı mutlu bir kapanış tüm eğitim seansını ödüllendirmek anlamına gelecek ve kedinizin eğitim seanslarına ilgi ve sevgisini arttıracaktır.

UYARI: Bu eğitimde beklemek gibi süreğen ve başı-sonu muğlak bir davranışı ödüllendireceğimiz için, çalışmanın o anki aşamasında ne kadarlık bir beklemeyi başarı kabul ediyorsak bunu kedimize net olarak bildirebilmemiz için ve en önemlisi kedimizden uzaktayken de doğru davranışı ona bildirebilmemiz için clicker ya da sözcük gibi bir imleyici kullanmamız gereklidir. (Kediniz sağırsa zayıf ışıklı küçük bir feneri açıp kapayarak da uzaktan imleme işlevini gerçekleştirebilirsiniz.) İmleyicinin daha önceden çok kolay bir eğitimle kediye öğretilmiş olması şarttır. Bu eğitim için "Clicker Eğitimi" sayfamızdaki ilgili bölümden faydalanabilirsiniz.

KEDİYE BEKLEME EĞİTİMİ

Bu eğitim, kademeli bir süreçte oturma süresini arttırarak yapılır. Kedinizin bekleme süresini artan bir rejimde ödüllendireceksiniz:

Yumuşak bir tekstil bulun ve bunu 30cmx30cm civarında olacak şekilde katlayın. Kedinizin otururken kendini rahat hissetmesi eğitimi kolaylaştıracaktır.
Bu tekstili sakin bir odada yere koyun ve mamayla kedinizi ayartarak tekstilin üzerine getirin. Kedinizin oturmasını bekleyin ya da oturma eğitimi verdiyseniz işaretle oturtun, hemen ödüllendirin. Birkaç saniye bekleyin, tekrar klikleyip hemen ödüllendirin. Kedinizin bir sonraki ödül maması için yerinden kalkmadan bekleyeceği süreyi hissedin ve onu geçirmeyecek şekilde bekleyip klikleyip kedinizi ödüllendirin. Ödül mamalarını ya kedinizin tam önüne koyun ya da elinizle doğrudan ağzına verin ki yerinden kalkması gerekmesin. Yavaş yavaş bu bekleme süresini düzensiz bir rejimde arttırın. 3 saniye bekle-klik&ödül-5 saniye bekle-klik&ödül-6 saniye bekle-klik&ödül-4 saniye bekle-klik&ödül-6 saniye bekle-klik&ödül-5 saniye bekle-klik&ödül-9 saniye bekle-klik&ödül-8 saniye bekle-klik&ödül gibi. Ödülü vermeden önce kediniz yerinden hareket ederse ödül vermeyin, tekrar mamayla ayartarak yerine getirin ve oturduktan sonra çalışmaya, yerinden ayrıldığı andaki son bekleme sürelerinden biraz daha kısa bir bekleme süresiyle başlayarak devam edin. Bu şekilde 1 dakikaya varmaya çalışın. (Bazen ödülllendirmeleri bir parça yerine birkaç parça mamayla yapabilirsiniz, özellikle dizideki büyük atlamalarda, mesela yukarıdaki örnek dizide 9 saniye beklemesinde kedinize birkaç parça mama verebilirsiniz.) Bu çalışmanın içinde kedinizin güvenilir bir şekilde beklediği başlardaki bir aşamada "bekle" işaretini bir sözcük ve bir el hareketi olarak sürece ekleyebilirsiniz. Ödülden birkaç saniye önce "bekle" dersiniz ve elinizle bir işaret, mesela polisin dur işaretine benzer bir işaret (✋) yapabilirsiniz ve süre bitince klikleyip yanına gidip ödüllendirirsiniz. Bunu 20-30 kez tekrarladıktan sonra kediniz artık o el işaretinin ve "bekle" sesinin anlamını öğrenecektir. (Hep aynı şekilde söylemeye dikkat edin.)
Çalışmanın bu aşamasında sürece kedinizden uzaklaşmayı da katacaksınız. Bir önceki aşamada kediniz başarı gösterdiği için (göstermediyse bu aşamaya geçmeyin) bekleme süresi olarak 10 saniye gibi bir süreyle başlayabilirsiniz. Gene aynı yerde kedinizi oturtun ama bu sefer bekleme sırasında kedinizden bir-iki adım uzaklaşın, siz uzaktayken süre dolsun, klikleyin ve zaman kaybetmeden geri gelip mamasını verin. Bunu biraz tekrarladıktan sonra daha fazla uzaklaşın, bekliyorsa süre dolunca klikleyin ve hemen geri gelip mamasını verin. Kedinizin bireysel özelliklerine göre belirleyeceğiniz bir rejimde uzaklaşma mesafenizi ve bekleme süresini düzensiz bir rejimde arttırarak çalışmaya devam edin. (Aralara daha kısa bekleme süreleri üzerine ödüllendirmeleri sokmaya her zaman devam edin) Uzaklaşmalara kediniz iyice alıştıktan sonra kedinizin bulunduğu odadan da kısa süreliğine çıkabilirsiniz, 1-2-3-5 saniye sonra geri gelip kediniz aynı şekilde durmaya devam ediyorsa klikleyip ödüllendirirsiniz. (Odadan ayrıldığınızda kedinizi görmeye devam edebilme imkânınız varsa (kamera, ayna vb.) odadan ayrılma çalışmasında süreyi daha da arttırabilirsiniz.) Siz etrafta gezinirken kediniz yerinde ortalama 1 dakika bekleyene kadar bu çalışmayı sürdürebilirsiniz.
Genelleme aşaması: Kedinizin bu davranışı farklı uyaranların olduğu bir ortamda gösterebilmesi önemli... Farklı yerlerde, farklı zamanlarda, altındaki tekstili yokken, etrafta başkaları varken (ev ahalisi, diğer petler, misafirler), maması ortamdayken, maması hazırlanırken, etrafta sabit ya da hareketli oyuncakları varken... Kedinizin bireysel özelliklerini dikkate alarak, dayanma limitlerine uyarak, bu vb. uyaran değişimlerini ve arttırımlarını, azdan çoka, kolaydan zora giden süreçlerde kurgulayarak bekleme çalışmalarına devam edebilirsiniz. Genel bir kural olarak, aynı anda bir uyaran tipinin değişimi için çalışma yapmalısınız. (Hem altında tekstili olmadan beklemeye hem de ortamda başka bir pet varken beklemeye aynı eğitim seansında çalışmamalısınız...) Bu çalışmayı günlük rutinlere de entegre edebilirsiniz. Kedinize kafa masajı yapmadan, mamasını vermeden, oyuncağını atmadan önce bu işareti verip birkaç saniye bekletebilirsiniz. Davranışın güçlenmesi ve genellenmesi açısından bu fırsatları kullanmak da faydalı olacaktır.

UYARI: Eğitim süreci bitip kediniz davranışı öğrendikten sonra bekle işaretini verdiğinizde kedinizin beklemesini bir noktada ya onu ödüllendirerek ya da başka bir davranışa yönelterek siz bitirmelisiniz. Kedinizi beklemede unutmamalısınız. Kendisi tabii ki bir noktada beklemeyi bırakıp işine bakacaktır ama bu unutmalarınız nedeniyle davranış git gide zayıflar.