KEDİMİ VETERİNERE GÖTÜRMEM GEREKTİĞİNİ NASIL ANLARIM?

Kedinizi 10 yaşına kadar yılda 1 kez, 10 yaşından sonra 6 ayda 1 kez rutin kontroller için veterinere götürmeniz gerekir. 

Rutin kontroller dışında; kedinizin hareketlerinde, bedeninde ya da fizyolojik fonksiyonlarında kolaylıkla fark edilebilen her türlü değişiklikte (sendeleme, topallama, aksama, kanama, yaralar, cilt sorunları, kusma, ishal; kıvam, renk, koku gibi özellikleri normalden farklı olan dışkı ve idrar...) ya da değişiklik görmüyorsanız bile yüksekten düşme vb. herhangi bir ciddi kazanın sonrasında zaman kaybetmeden veterinere gitmelisiniz. (Kediler ağrılarını ve tıbbi sorunları saklamakta çok beceriklidir. Yüksekten düşmüş kediniz size tamamen normal görünse de iç kanama ve kemik çatlakları gibi acil müdahale gerektiren sorunlar olabilir.) 

Birçok zaman veterinere gitmenizi gerektiren tıbbi durumlar yukarıdaki örneklerdeki gibi açık olmayabilir. Böyle durumları ancak kedinizin davranış örüntülerindeki farklılaşmalardan anlayabilirsiniz. Bu nedenle, sadece bunlarla sınırlı olmamakla birlikte mesela daha çok uyuyorsa, normalde gezindiği saatlerde gezinmiyorsa, su ve gıda tüketiminde dikkat çekici azalma ya da artışlar varsa, sevdiği insanlarla etkileşimlerinde normalde vermediği agresif ya da çekingen tepkiler veriyorsa, daha önce duymadığınız tipte sesler çıkarıyorsa, dinlenmeye çekildiği, gözden uzakta olduğu sürelerde dikkat çeken artışlar varsa, ya da adını tam koyamasanız bile "bunda bir gariplik var" hissi sizde oluşuyorsa yine, zaman kaybetmeden veterinerinize ulaşmalısınız. 

Burada önemli olan konu hiç zaman kaybetmemektir; "1-2 gün daha gözlemleyip sonra karar vereyim" gibi yaklaşımlar kediler için uygun değildir çünkü kedilerin fizyolojisi bize göre çok daha hızlıdır, herhangi bir tıbbi durumun ilerleyişi de buna bağlı olarak çok daha hızlıdır. İnsanda öldürücü seviyeye ulaşması haftalar hatta aylar alacak tıbbi bir durum kedide günler içinde bu seviyeye gelebilir. Ayrıca kedi sıkıntısını saklamakta da oldukça başarılı bir hayvan olduğu için sahibi durumu fark ettiğinde genelde bir süre zaten kaybedilmiştir. Kedide bir sorun olduğunun bakım verenleri tarafından fark edilmesiyle kedinin kaybedilmesi arasında 1-2 gün civarı süre olan çok fazla olay vardır.

◉

Kedilerin su tüketimini arttırmak için neler yapabiliriz?

• Kedinizin su alımını arttırmak için evde yapabileceğiniz en önemli şey, farklı yerlere, özellikle kedinizin en fazla gezindiği rotalara, zaman geçirdiği yerlere plastik olmayan kaplarda su koymak, suyu her zaman taze ve bol, su kaplarını da temiz tutmaktır. (Su kaplarının yüzeyi 1 gün gibi kısa bir zamanda kaygan bir mikroorganizma tabakasıyla kaplanır.) Evinizin büyüklüğüne ve kedinizin gezindiği ve bulunduğu yerlere göre su kabı sayınızı ayarlamalısınız. Her hacimde en az bir kap olmalıdır gibi düşünbilirsiniz. Kedinizin en çok zaman geçirdiği odada ise bir kap dinlendiği-uyuduğu yerin hemen yanında bir kap da odanın farklı bir noktasında olabilir. Çok kedili evlerde su kabı sayısını arttırmalısınız.

• Mamanın yanına ve yakınlarına su koymayın. Kedilerin bunu tercih etmediği bilimsel çalışmalarda gözlemlenmiştir. Muhtemelen su kaynağını kirletmemeye ve kirli su içmemeye yönelik evrimsel bir adaptasyon... 

• Farklı malzemeden kaplarla kedinizin tercihlerini gözlemleyin. Bazı kediler malzeme seçer. Metal sevmeyen bir kediye porselende su verdiğinizde su tüketimi artabilir. Kedinizin tercihini tespit edin.

• Büyüklü küçüklü farklı çaplarda su kapları deneyin ama eğiliminiz çapı 15 cm’den daha küçük kaplara olsun. Bir araştırmada kedilerin çapı 15 cm'den küçük kapları tercih ettikleri gözlemlenmiştir.

• Petler için geliştirilmiş su pınarlarından kullanmayı deneyebilirsiniz fakat bir mucize beklemeyin. İşe yarayıp yaramayacağı tamamen kedinizin bireysel tercihine bağlı olacaktır. Yapılan bilimsel çalışmalarda su pınarlarının daha fazla su tüketimi sağladığına dair bir kanıt bulunmamıştır. Hem su kabına hem de pınara erişimi olan kedilerin çoğunluğunun kaptan içmeyi tercih ettiği gözlemlenmiştir. Bununla birlikte, bazı kedilerin hareketli suları tercih ettikleri bilinmektedir. Ayrıca, su pınarları suyu sürekli filtreledikleri için de kedinizin biraz daha temiz bir suya erişimi olacaktır. Tercih edeceğiniz su pınarında suyun üstte bir yerde birikmesi, oradan dökülmesi/akması ve aşağıda yine birikmesi kediniz için farklı seçenekler oluşturacaktır. Kediniz daha durgun suyu seviyorsa suyun biriktiği yerleri, akan suyu seviyorsa döküldüğü yeri tercih edebilecektir. Eğilmeden içmeyi seviyorsa üstteki havuz iyi bir seçenek olacaktır. Tabii ki kedinizin su pınarını motor sesinden ve titreşimlerinden dolayı sevmemesi de mümkündür. Bir araştırmadaki 12 kediden birinde su pınarının agresyona, aşırı tımarlanmaya ve kusmaya neden olacak kadar stres yarattığı gözlemlenmiştir. Kediniz pınarı sevse de sevmese de evde farklı yerlere koyduğunuz diğer suları sakın iptal etmeyin.    

• Kuru mamayla beslenen kedilerin toplamda daha az su aldığı çeşitli bilimsel çalışmalarda gösterilmiştir. Bundan dolayı sadece kuru mama içeren beslenme biçimleri artık popüler literatürde “sağlıksız” olarak geçmektedir. Kedinizi kuru mamayla besliyorsanız, bu beslenme düzeninin içine sokabildiğiniz kadar ıslak mama sokmaya çalışın. Islak mamaların su oranları kedilerin doğal avları gibi çok yüksektir. Ayrıca bu mamalara siz daha da su ekleyebilirsiniz, kediniz muhtemelen öyle de çok severek yiyecektir. Her ıslak mama öğününü, sizin de üzerine ekleyeceğiniz ekstra suyla birlikte su tüketimini arttırmaya yönelik eşsiz bir fırsat olarak düşünün.  

• Bazı kediler kuru mamalarını ıslatılmış olarak da sevmektedir. Biraz ıslatarak deneyin ve kediniz severse bu yöntemle de su alımını arttırmaya yardımcı olabilirsiniz. Islatılmış kuru mamada mikroplar hızla çoğalacağından, öğünü küçük tutun (günlük porsiyonun en fazla 1/5'i kadarlık bir miktarı tek seferde verin), bunu uzun süre ortada bırakmayın, hava sıcaklığına bağlı olarak yarım saat ilâ bir saat içinde kaldırın. 

• Kedinizin tadını sevdiği tipteki etleri su içmesini teşvik etmek için kullanabilirsiniz. Tadını sevdiği bir eti kaynatıp suyunu süzüp ılık olarak verebilirsiniz ya da buz kalıplarında dondurup bir kap suya bir iki küp koyabilirsiniz. (Normal sularını vermeye tabii ki devam ederek...) 

• Su tüketimini arttırmak için kedinize pet mağazalarında satılan özel kedi sütlerinden, laktozsuz süt, şekersiz konsantre süt (sulandırılmış olarak), krema (sulandırılmış olarak) ya da seviyorsa yoğurt da verebilirsiniz. Bir kedinin günde alabileceği maksimum laktoz (süt şekeri) miktarı 2g/kg (vücut ağırlığı)'dır. Kediniz 5 kg ise en fazla 10 gram laktoz alabilir.

• Araştırmalarda kedilerin ciddi bir oranının su içerken suyla oynadıkları, farklı seçenekleri denemek istedikleri gözlenmiştir. Oyun üzerinden su tüketimini teşvik etmek için buz küpleri hatta daha büyük buz kalıpları kullanabilirsiniz. Gerekirse bunları kedinizin sevdiği şeylerle tatlandırabilirsiniz. 

• Türkiye’deyseniz arıtılmamış musluk suyu kullanmayın. Özellikle sudaki klor ve eski tesisat borularının suya bıraktığı metalik kokular ve tatlar, koku duyuları bizden 14 kat daha güçlü olan kedilerimiz için son derece itici olacaktır. 

• Kedinize farklı sular vererek hangisini tercih ettiğini belirleyin. Sular arasında önemli tat farklılıkları bulunmaktadır. Kedinizin seveceği su, başka bir su olabilir.

UYARI: Kedilerin su içme davranışlarının incelendiği bir araştırmada kedilerin çeşitliliğe fazlaca ilgi duydukları gözlemlenmiştir. Bu nedenle, içinde kahve, çay ya da enerji içecekleri bırakılan bardaklar, zehirli ilaçların karıştığı suları içeren saksılar ve altlıkları, çiçek sulama kapları, banyoda içinde deterjanlı su bulunabilecek kaplar, kışın donmasın diye antifriz eklenen süs havuzlar vb. kediler için tehlikelidir, meraklarına yenilip bunları denemek isteyebilirler. Bu tür durumlara dikkat ediniz, kedinizin zarar görmesini engelleyecek önlemleri alınız. 

Yararlanılan kaynak ve ileri okuma:

• S. Handl, J. Fritz. The water requirements and drinking habits of cats. (12 Aralık 2018). Erişim tarihi: 19 Temmuz 2021. Erişim kaynağı: Veterinary Focus Online| Arşiv bağlantısı

• M. Pfleiderer, B. Rödder. (2014). Was Katzen Wirklich Wollen. ISBN-10: 3833839457. Yayınevi: Gräfe & Unzer

◉

KEDİMİN KİLOSU NORMAL Mİ? KEDİM OBEZ OLABİLİR Mİ? 

İnsanlarda olduğu gibi kedilerde de fazla kilo ve obezite birçok başka hastalığın ortaya çıkma ve ilerleme riskini arttıran, kedinin yaşam kalitesini düşüren tehlikeli bir durumdur. İdeal kilosundan en az %20 daha ağır olan kediler obez, %10 ilâ %19 daha ağır olan kediler ise fazla kiloludur. Yapılan çalışmalar ev kedilerinin çok büyük bir kısmının fazla kilolu ya da obez olduğunu göstermektedir.

Kedinizin ideal kilosunda olması hem sağlıklı ve doğru miktarda beslenmeye hem de yeterli düzeyde hareket etmesine bağlıdır. Kedinin hareketi açısından evin dış ortama göre sahip olduğu kısıtlayıcı faktörler ve buna ek olarak yüksek kalorili, lezzetli mamaya serbest erişim, evdeki kedileri obezite açısında çok riskli bir noktaya taşımaktadır.

Gıda konusunda; kedinizi yaşına, kilosuna, hareket miktarına, sağlık durumuna, kısırlaştırılmış olup olmamasına göre uygun şekilde beslemelisiniz. (Kısırlaştırılmış kedilerin metabolik hızları ortalama %20 azalır.) Uygun bir beslenmenin nasıl olacağını veterinerinizle görüşerek belirlemelisiniz. Ne kadar mama vermeniz gerektiğine dair kaba bir fikir için ambalajların arkasındaki miktar bilgilerini mutlaka okumalısınız ve kuru mamayı verirken tartı kullanmalısınız. Yoksa 25 gram vermeniz gereken bir öğünü rahatlıkla 30 gram olarak verebilirsiniz. 5 gramlık farkı eliniz de gözünüz de fark etmeyebilir ama kedinize her gün gerekenden %20 daha fazla mama yedirmiş olursunuz. Peki ambalaj bilgisine neden hassas değil de kaba bir fikir edinmek için bakmalısınız? Bunun iki nedeni var. Kedilerin metabolik hızları da insanlar gibi faklılıklar gösterebilir. Bir kedi için uygun miktar bir diğeri için biraz fazla ya da az olabilir. Diğer neden, firmaların daha çok ürün satmak için bu miktarları şişirmiş olma ihtimalleridir. Ambalajda kedinizin ağırlığı için 45-60 gram gibi bir aralık öneriliyor ama siz 45 gram verdiğinizde bile kediniz şişmanlıyorsa bu, doğru miktar değil demektir. Porsiyonu azar azar küçülterek kedinizin sağlıklı bir kiloyu koruduğu miktarı yakalamanız gerekir. Bunların dışında, kedinize günlük standart maması dışında verdiğiniz yiyecekleri standart mama porsiyonundan düşmelisiniz. Özellikle, eğitim ve oyun seanslarında kedinize düzenli ödül mamaları veriyorsanız bu konu çok daha önemli bir hal alır. 

Kediniz halihazırda obeze yakın fazla kilolu ya da obezse mutlaka veteriner danışmanlığında zayıflatma tedavisine başlamalı, kendi kafanıza göre bir zayıflatma programı uygulamamalısınız. (Kedilerin hızlı kilo vermesi ölümcül olabilen bir karaciğer hastalığı olan hepatik lipidozu tetikleyebilmektedir.)

Hareket konusunda yapabileceğiniz en önemli şey kedinizi olta tipi oyuncaklarla her gün düzenli oynatmak (en az 2 kez 15'er dakika), evinizi kediniz için gezinmeye değer bir ortama dönüştürmek (farklı yerlere mama saklamak, puzzle besleyiciler koymak, sevdiği oyuncakları koymak vb.) ve mutlaka 3. boyutta hareketliliğini arttıracak zıplama-tırmanma imkânları sunmaktır. (Bu konularda sitemizde birçok bölüm ve bilgi bulunmaktadır. Yukarıdaki arama özelliğini kullanabilirsiniz.)

Peki kedinizin ideal kilosunda olup olmadığını nasıl anlarsınız? İnsanlar gibi kedilerin de belli bir yaşta ulaşacakları beden büyüklüğü değişkendir. Bu nedenle, "3 yaşındaki sağlıklı bir kedi 5 kg olmalıdır" gibi bir şey söylenemez ama kedinizin görünümü, kilosunun sağlıklı olup olmadığını net olarak gösterir. Kilosu ideal aralıkta olan bir kedi üstten ve yandan aşağıdaki "Vücut ve Kas Durumu Puanı" çizelgesinde 5 numaradaki gibi görünür. Obez bir kedinin kaburgalarını hissetmek zordur çünkü kalın bir yağ tabakasıyla kaplanmışlardır. Kemikli tüm çıkıntılar orta ilâ kalın bir yağ tabakasıyla kaplanmıştır. Kedinin karnının altında sarkan ve yürürken sallanan bir deri parçası vardır ve kedinin beli yoktur. (Bazı kediler üstten 5 numaradaki gibi görünse de yandan 9 numaradaki gibi görünebilir, yani fazla kilolu olmamalarına rağmen karınlarının altından sarkan ve yürürken sallanan bir deri parçası bulunabilir. Bu durum kedinizin kilolu olduğunu göstermez. Bununla ilgili olarak bir sonraki soruya bakınız.) 

Halihazırda kedinize sunduğunuz beslenme biçiminin ve yaşam stilinin ağırlığına etkisini gözlemleyebilmek için kedinizi düzenli olarak her hafta tartmalısınız ve kilosunu kaydetmelisiniz. (100 g hassasiyetindeki insan tartıları kullanılabilir fakat bu hassasiyet ideal değildir. Bebek ya da pet tartısı kullanmak çok daha sağlıklı bir takibi mümkün kılacaktır.) Bunu yaptığınız takdirde olumsuz değişimleri hemen görebilir; geç kalmadan mama miktarında yapacağınız küçük ayarlamalarla kedinizin sağlıklı kilosunu koruyabilir ya da fazla kiloluysa normale geri dönmesini sağlayabilirsiniz. 

Kilo verme söz konusu olduğunda haftada en fazla %0.5-%2'lik kilo değişimlerini hedeflemelisiniz. Kedinizin kilosuna göre alması gereken günlük kaloriyi %10 ila %20 azaltabilirsiniz, daha fazla değil! (bkz. hepatik lipidoz) Azalttığınız miktarla 2-3 hafta devam edip kedinizin yeni ağırlığına göre kilo verme hızını tespit etmeli, bu süreçte kedinizin iştahını, genel duygudurumunu, enerjisini, varsa dışkısındaki değişimleri değerlendirip her şey yolundaysa gereken küçük ayarlamaları yaparak devam etmelisiniz.  

Örnek: Aşağıdaki çizelgeye bakarak kedinizin fazla kilolu olduğunu fark ettiniz; diyelim ki kediniz 5 ve 7 arasında, yani biraz fazla kilolu. Tarttınız ve 5 kg çıktı. Bu durumda, mamanın arkasındaki çizelgeden 5 kg için önerilen miktara bakıp bu miktardan daha az bir miktarı kedinize verebilirsiniz fakat %80'den aşağıya inmemelisiniz. (Mamanın kedinizin yaşına ve kısır olup olmamasına göre uygun seçilmiş olduğunu kabul ediyoruz.) Diyelim ki günlük porsiyonu %15 azalttınız ve 2 hafta sonra kedinizi tarttığınızda 4.8 kg çıktı. 2 haftada 200g, 100g/hafta kilo verme hızına denk gelir. Bu da haftada yaklaşık %2'lik bir kilo kaybı demektir. (100/5000=%2) Bu değer, üst sınırda olmakla birlikte, haftada %0.5-%2'lik sağlıklı kilo verme hızı aralığında olduğu için ve kedinizin yukarıda bahsettiğimiz diğer göstergelerinde de bir problem yoksa bu şekilde devam ederek ve 2-3 haftada bir kilo kaybı hızını baz alarak bu değerlendirmeyi tekrarlayarak kedinizi aşağıdaki çizelgede 5 numaradaki gibi görünene kadar azaltılmış porsiyonla besleyebilirsiniz. Sağlıklı ağırlığa geldiğinde artık mama posiyonunu biraz arttırarak ve düzenli haftalık ölçümlere her zaman devam ederek kilonun korunduğu mama porsiyonunu tespit edip o miktarla devam edebilirsiniz.       

Kedinizi tartmanın iki kolay yolu: 

• Kedili ve kedisiz olarak tartıya çıkın ve aradaki farkı hesaplayın. 

• Tartının üzerine banyo taburesi koyun, darasını alın ve kedinizin sevdiği bir şeyi (ödül maması, oyuncak vb.) taburenin üzerinde tutup kedinize göstererek tabureye zıplamasını sağlayın. Çıktığında ödülü verin ve hareketsiz bir anında ağırlığını okuyun. Bunu birkaç kez yaptıktan sonra tartının üzerine tabureyi koyduğunuzda kediniz kendiliğinden çıkacaktır. (Bebek ya da pet tartısı kullanıyorsanız, benzer şekilde, mamayla kedinizi ayartarak üzerine gelmesini sağlayın, önce geldiği gibi, bir sonraki aşamada üzerine çıkıp sabit durunca ödüllendirin. Tepsiye yumuşak bir tekstil koymanız işinizi kolaylaştıracaktır.)

KEDİMİ KISIRLAŞTIRMALI MIYIM?

Kedilerimizi, hem onların kendi refahıyla hem evdeki ortak yaşamın sorunsuzluğuyla hem de sokaklardaki kedi popülasyonuyla ilgili birçok farklı nedenden dolayı hiç yavrulatmadan kısırlaştırmamız gerekir. (Kısırlaştırmadan önce yavrulatmanın faydalı olduğu bir hurafedir.) Bu konunun ele alındığı, güncel tıbbi kabullere göre hazırlanmış olan Cats Protection kılavuzuna Türkçe olarak bu linkten ulaşabilirsiniz. 

Kısırlaştırmanın dikkatli olmanızı gerektirecek tek olumsuz etkisi kedinizin daha kolay kilo alır hale gelmesidir. Bu nedenle operasyon sonrasında kısırlaştırılmış kediler için üretilmiş mamaları kullanmanız ve günlük porsiyonları tartarak vermeniz, ödül mamaları kullanıyorsanız günlük mama porsiyonundan bunların karşılığı olan miktarları düşmeniz ve kedinizi her gün kedi oltasıyla 2x15 dakika oynatmanız özellikle önemlidir.

◉

Kedilerin yaşının insan yaşı karşılığını belirlemek için yaşı 7'yle çarpma gibi yöntemler önerilmiştir fakat bu vb. lineer hesaplama yöntemleri kedinin olgunlaşma ve yaşlanma dinamiklerini hassas bir şekilde yansıtmaz. Bunları daha doğru bir şekilde hesaba katmak için kedinin hayattaki birinci yılının sonunu 15 insan yaşına, ikinci yılının sonunu ortalama 24 insan yaşına denk sayıp sonraki her yıl için ortalama 4 yaş aldığını kabul eden bir çevrim yöntemi kullanılmaktadır. Aşağıdaki tablo buna uygun olarak hazırlanmıştır. Kedinizin yaşının insan yaşı karşılığını ve yaşamının hangi evresinde kabul edilmesi gerektiğini görebilirsiniz. İnsanlarda olduğu gibi kedilerde de, yaşlanma hızı açısından bireyler arasında önemli farklar olabileceği unutulmamalıdır. Bu yaşam evreleri, kedilerin fiziksel ve davranışsal özelliklerinin olgunlaşma ve yaşlanmaya bağlı değişimlerine göre belirlenmiştir, dolayısıyla kedilerimizde belirli fiziksel ve mental değişimlerin ne zaman gerçekleşeceğine dair bize fikir verirler. Sürekli bebeklikle küçük çocukluk arasında algıladığımız kedimizi aslında 2. yaşı bittiğinde gençlikten yetişkinliğe geçmiş 24 yaşındaki bir insana, 6. yaşı bittiğinde 40 yaşındaki bir insana, 10. yaşı bittiğinde ise artık yaşlılığa geçen 60 yaşındaki bir insana denk gibi düşünülebiliriz. Bize göre ne kadar hızlı yaşlandıklarını hiç unutmamalı, bu bilinçle yaklaşmalı ve onlarla geçireceğimiz kısa zamanımızın değerini bilmeliyiz.   

👇

Bu yaşam evrelerinin her birinde sağlık ve davranışlar açısından farklılaşan durumlar söz konusudur. Aşağıda sağlık odaklı olarak bu evrelerde öne çıkan durumlar anlatılmaktadır.

KEDİLERİN YAŞAM EVRELERİ

Yavruluk (0 - 6 ay): 

Kedilerin çok hızlı büyüdükleri, genellikle cinsel olgunluğa tam olarak ulaşmadıkları bir dönem.

Kedinizi bu dönemde sahiplendiyseniz veterinerinizle doğumdan gelen sağlık problemleri olup olmadığı, aşı programı, evde ona sunacağınız yaşam koşulları, beslenme, kimlik düzenleme (karne, mikroçip) ve davranışlarla ilgili konuları konuşmalısınız. Kediler 4 aylıktan itibaren kısırlaştırılabilir, kısırlaştırmayı da planlamalısınız. Kedinizde bağışıklık sistemini negatif etkileyen ve operasyon sürecindeki riskleri arttıran corona virüsü vb. durumlar olabilir. Varsa, kısırlaştırmadan önce bunların mutlaka tespit edilmesi, operasyon öncesinde gerekli tetkiklerin ve bağışıklık güçlendirici hazırlıkların yapılması gerekir. Veterineriniz size böyle konulardan bahsetmediyse, özellikle de kediniz sokak kedisiyse, hemen başka bir veteriner arayışına girebilirsiniz. Kedinizin ölüm riskini umursamıyor ya da bunları bilmeyecek kadar mesleğinde yetersiz demektir.  

Olası sağlık problemlerini zamanında fark etmek, tırnak kesimi ve diş fırçalama gibi rutin bakımlar için kedinizin ağzının, dişlerinin, kulaklarının ve tırnaklarının incelenmesine alışması gerekir. Kedinizi bunlara alıştırmayı, kontrolleri ve bakımları nasıl yapacağınızı veterinerinizle konuşun ya da kendiniz güvenilir kaynaklardan bilgilenin. ("Eğitim" sayfalarımızda kedilerin yeni şeylere alıştırılmasıyla ilgili işinize yarayacak birçok bilgi ve örnek bulunmaktadır.) Yavru kedi bakımını her yönüyle ele alan İngilizce bir iCatCare dokümanı için "Yararlı Şeyler" sayfasında "Dokümanlar" bölümüne bakabilirsiniz.

Çocukluk ve gençlik: (7 ay - 2 yaş): 

Kedilerin fiziksel olarak nihai büyüklüklerine ulaştığı, hayatı ve hayatta kalmayı öğrendikleri dönem.

Bu dönemdeki kediler çok aktiftir, bu yüzden, özellikle de dışarı çıkıyorlarsa, önemli bulaşıcı hastalıklara, kavga, avlanma ve travma kaynaklı problemlere daha açıktırlar. Kedinizin 1 yaş civarında ilk rapel aşısı (pekiştirme aşısı) yapılır, bu önemlidir çünkü riskin arttığı bu dönemde karşılaşabileceği önemli bulaşıcı hastalıklardan korunmuş olur. Kedinizi dışarı çıkarmıyorsanız bile sokaklarında milyonlarca hasta kedinin olduğu ülkemizde eve virüs ya da bakteri taşımamız ve kedimizin bunları ayakkabılarımızdan, torbalardan ya da benzeri fiziksel taşıyıcılardan kapması zor değildir. Kedinizin bedensel ve duygusal olarak hızla olgunlaştığı bu dönemde çevresel gereksinimlerini doğru ve yeterli şekilde karşılamaya ve ayrıca kısırlaştırma sonrası kilo artışı riskini de hesaba katarak beslenmesine ve kilosuna da düzenli kontrollerle dikkat etmek gerekir.

Yetişkinlik (3 yaş - 6 yaş): 

Fiziksel ve davranışsal olarak tam olarak olgunluğa varılan dönem. Bu dönemde kediler genel olarak sağlıklı ve aktif olmaya devam ederler.

Bu dönemde sık karşılaşılan problemler, obezite, diş ve diş eti hastalıkları, sistit (mesane iltihabı), bağırsak hastalıkları, kalp hastalığı ve davranış problemleridir. Özellikle dışarı çıkarılan kediler bu dönemde hâlâ çok aktiftir ve parazit ilaçlarının düzenli uygulanması önemlidir.

Yetişkin kedilerin %70'inde diş ve diş eti hastalıkları görülmektedir. Bunlar, kedi için aşırı derecede rahatsızlık veren ağrılara ve diş kayıplarına neden olabilir. Diş hastalıkları tespit edildiğinde çoğunlukla genel anestezi uygulanır, gerekli inceleme, müdahale ve temizlik ancak böyle yapılabilir. Bu nedenle düzenli kontroller ve düzenli diş fırçalama önemlidir. Kedinizi pozitif pekiştirmeyle diş fırçalamayı kabul etmesi için eğitebilirsiniz; özellikle bunu küçüklükte yaparsanız işiniz daha da kolaylaşacaktır. Kedinizi eğer ıslak mamayla besliyorsanız, diyetine biraz kuru mama katarak da dişlerinin temiz kalmasına yardımcı olabilirsiniz. 

Geç yetişkinlik (7 yaş - 10 yaş):

40'ların ortalarıyla 50'lerin ortaları arasında olan insanlara denk oldukları dönem.

Bu dönem, kediniz hâlâ genç görünse de daha yaşlı kedilerde görülen; diyabet, üriner sistem hastalıkları, hipertirodi, yüksek tansiyon ve kanser gibi hastalıkların riskinin arttığı bir dönemdir. Bu nedenle, kedinizi daha hassas gözlemlemeli, kürkün kötüleşmesi, letarji, kilo kaybı, kusma, ishal, kabızlık, iştah ya da su içmede farklılıklar, idrarda farklılıklar, aktivitede azalma vb. gördüğünüz herhangi bir sıradışı durumda hemen veterinerinizle iletişime geçmelisiniz. Bu dönem aynı zamanda obezite riskinin arttığı bir dönemdir. Kedinizi düzenli olarak tartarak kilo kontrolüne önem vermelisiniz. 

Yaşlılık (11 yaş-14 yaş) ve ileri yaşlılık (15 yaş üzeri):

Bu dönemlerde birçok sağlık sorunuyla aynı anda karşılaşabilirsiniz fakat bunların birçoğu tedavi edilebilir hastalıklardır. Yaşlanma ilerledikçe, tiroid bezi hastalıkları, tansiyon, böbrek hastalıkları, artrit (kireçlenme), diyabet, kanser gibi hastalıklar ortaya çıkabilir. İnsandaki yaşlılık bunamasının benzeri bir durum kedilerde de görülebilmektedir. Bu durumdaki kedilerde kafa karışıklığı, içe kapanıklık, amaçsızca dolanarak aşırı miyavlama gibi davranışlar görülebilir fakat bunlar başka hastalıklarda da görülebildiği için tam bir muayene gereklidir.

Yaşlı kedilerde dehidrasyona bağlı kabızlık görülebilir. Bazı yaşlı kedilerdeki dehidrasyona eğilimli olmanın yanı sıra böbrek hastalıkları, diyabet ve hipertiroidi gibi hastalıklar da dehidrasyonu arttırabilir. Böyle kedilere yaş mama verilmesi su alımının artmasına yardım edecektir.

Yaşlı kediler kürk bakımlarını iyi yapamadıkları için deri ve kürk problemleri olabilir. Koku duyularının azalması, sindirim sistemlerinin iyi çalışmaması, diş problemleri gibi nedenlerden dolayı az yemek yiyor ve buna bağlı olarak kilo kaybediyor olabilirler. Yani yaşlı kediler hastalık işaretleri açısından daha yakından takip edilmelidir.

Kronik böbrek hastalığı, hipertiroidi, diyabet, artrit ve kanser; geç yetişkin, yaşlı ve çok yaşlı kedilerde rastlanan en ciddi beş sağlık sorunu olarak görülmektedir. Bununla birlikte, bu hastalıkların ve değişimlerin çoğu başarılı bir şekilde yönetilebilir ve çok yaşlı kedilerin bile iyi kalitede bir yaşamı olabilir.

Kaynaklar ve ileri okuma:

• iCatCare - How to tell your cat’s age in human years

• iCatCare - What age? What stage?

◉

• Evde farklı yerlere taze ve soğuk su koyun. (Mama kabının yanı hariç. Kediler mamaya yakın suyu sevmez ve öyle olunca daha az su içer.) Kediniz bahçeye çıkıyorsa bahçede de farklı yerlerde taze ve temiz suya erişimi olduğundan emin olun.

• Kediniz sıcak saatlerde dışarı çıkıyorsa ve açık renkli bir kediyse, kediler için üretilmiş ve yalansa da çıkmayan bir güneş koruyucuyu burnuna, kulaklarına ve kıl yoğunluğunun az olduğu yerlerine sürün ya da kedinizi sıcaklığın fazla olduğu saatlerde (11-15) dışarı çıkarmayın.

• Kedinize evde ve çıkıyorsa dışarıda mutlaka gölgelik alanlar sağlayın.

• Evinizin aşırı ısınmasını engelleyecek önlemler alın. Evinize daha az güneş girmesi için perdelerinizi ya da panjurlarınızı kapatın. Dış sıcaklık evden fazlaysa ve rüzgar yoksa pencerelerinizi açmayın. Klimanız varsa sıcaklığı 24-25 derecelerde tutacak şekilde ayarlayın. Vantilatörünüzün açısını kedinizin de faydalanabileceği şekilde ayarlayın ya da onun için küçük bir yer vantilatörü edinin.

• Kediniz serin olduğunu düşündüğü yerlerde yatmak isteyecektir (seramik, mermer vb. sert zeminlerin üstünde ya da vantilatörün üfleme alanında vb.). Buna izin verin ve serinlerken rahatsız etmeyin.

• İnsanlar için satılan soğuk kompres jellerini dondurup bir tekstille sarmalayıp kedinizin yattığı yerlere koymayı deneyin. Petler için satılan (ve içinde soğuk kompres jeline benzer bir jel bulunan) serinletici matları da deneyebilirsiniz.

• Bir şişe suyu dondurup havluya sarıp kedinizin yattığı yere koymayı deneyin.

• Kediler normalde günde 16 saat civarı uyur. Yazın çok sıcak olduğu günlerde bu sürenin biraz daha artması normaldir. Kedinizin normal günlerine göre biraz daha hareketsizleşmesi de normaldir.

• Çok sıcak günlerde kedinizi fazla fiziksel aktivite göstereceği oyunlara teşvik etmeyin.

• Kediniz kendini normalden daha fazla yalıyorsa paniklemeyin. Bu da bir serinleme mekanizmasıdır. Ter gibi tükürük de buharlaşırken kedinizin serinlemesini sağlar.

• Çok sıcak günlerde kediniz, özellikle oyun vb. yoğun bir fiziksel aktivite sonrası, köpekler gibi dili dışarıda nefes nefese soluyabilir. Bu normaldir. Bununla birlikte, bu tip bir soluma çok yoğunsa ve aktivite bittikten kısa süre sonra kesilmiyorsa ya da fiziksel aktivite göstermemesine rağmen oluyorsa, kedinizin vücudu elinize normalden daha sıcak geliyorsa, salya akıtıyorsa, sendeliyorsa ya da kusuyorsa, bunlar sıcaklık çarpmasının işaretleridir. Sıcaklık çarpması ölümcül olabilecek ciddi bir durumdur ve hemen veterinerinizle iletişime geçmeniz gerekir. Yaşlı ya da kilolu kedilere bu konuda daha da dikkat edilmelidir. Böyle bir durumda en yakın veterinere ulaşıncaya kadar nasıl bir ilk yardım uygulamanız gerektiğini öğrenmek için bir sonraki soruya bakınız.

• Kedinizin özellikle sıcak ve havalandırmasız hacimlerde kapalı kalmadığından emin olun. Kendisi girdiyse bile sık sık kontrol etmeli ve aşırı halsiz görünüyorsa oradan çıkarmalısınız.

• Güneşli günlerde hava çok sıcak olmasa bile kedinizi asla arabada yalnız bırakmayın. Kapalı bir arabada sıcaklık çok hızlı yükselir ve bu durum hızlı bir şekilde sıcaklık çarpması koşullarını yaratır. Aşağıdaki tablodan da görebileceğiniz gibi sıcaklığın 21.1°C olduğu çok sıcak olmayan bir günde bile arabadaki sıcaklık 10 dakikada 31.7°C, 60 dakikada 45°C olabilir. 

Sıcak günlerde kedinizin serinlemesine yardımcı olmak için yapabilecekleriniz:

• Petler için soğutucu-serinletici matlar satılmaktadır. Bunlardan kullanabilirsiniz. 

• Buz aküsü ya da eczanelerde bulabileceğiniz soğuk kompres jellerini buzluktan çıkarıp bir kumaşa sarıp kedinizin yattığı yerlere koyabilirsiniz. 

• Elinizi ıslatıp kedinizi okşayarak ya da soğuk suyla ıslatılmış bir havluyu sürterek kedinizin kürkünü ıslatabilirsiniz.

• Sıcaklığın azaldığı saatlerde kedinizin oynaması için bir buz küpünü kayacağı bir sert zemin üzerine atın ve onu buzla oynamaya teşvik edin.

• Kedinizin sevdiği bir ıslak mamanın suyunu ya da sosunu süzün, su katarak seyreltin ve buz kalıbına koyup dondurun. Hem serinlemesine yardımcı olarak hem de su alımını destekleyerek kedinize şahane bir yaz atıştırmalığı yapmış olacaksınız.

• Kedinizin kürkünü her gün kıl toplayıcı bir aletle (furminator vb.) tarayın. Fazla kılların kürkten uzaklaştırılması kedinizin rahatlamasına yardımcı olacaktır.

UYARI: Kediniz basık yüzlü (iran, british shorthair vb.); uzun ya da kalın kürklü; yaşlı, şişman ya da sağlık problemleri olan bir kediyse sıcakla baş etmekte çok daha fazla zorlanacaktır. Kediniz bu gruplardan birindeyse genel olarak sıcaklık konusunda daha dikkatli olmalısınız. Yukarıda anlatılanlardan kedinizi doğrudan ilgilendirebilecek maddelere ekstra önem vermelisiniz. Örneğin kediniz iran cinsiyse kürk bakımını çok daha hassas ve düzenli yapmalısınız. Ya da kediniz sfenks ise cildin güneşten korunması konusunu özellikle ciddiye almalısınız ve veterinerinizle konuşmalısınız. 

UYARI: Kürkün birçok fonksiyonu vardır. Yaz günlerinde hayvanı sıcaklık açısından rahat ettirmek için yapılan kürk tıraşı başka birçok açıdan sorunlar ve riskler doğurur. Özel tıbbi gereklilikler haricinde hiçbir kedinin bu sebeple tıraş ettirilmesine gerek yoktur. Kediniz kısa kürklüyse (dışarı çıksa da çıkmasa da) ya da kediniz evde yaşıyorsa (kürkü ne tipte olursa olsun) zaten kedinizi serin tutmak için yukarıda yazılanlara dikkat etmeniz fazlasıyla yeterli olacaktır. Kediniz uzun tüylüyse ve dışarı çıkıyorsa kürk tıraşı yaparak ortaya çıkaracağınız yeni riskler kedinizin aşırı ısınmasından daha fazla olacaktır. Yani bu durumda da kürk tıraşı yaptırmamalısınız. 

Yararlanılan kaynaklar:

• R. Dixon. How to keep pets cool on hot days. (Güncelleme: 2 Temmuz 2009). Erişim tarihi: 19 Temmuz 2021. Erişim kaynağı: The Guardian | Arşiv bağlantısı

• Top tips for keeping your cat cool in summer. (Güncelleme: 6 Temmuz 2021). Erişim tarihi: 19 Temmuz 2021. Erişim kaynağı: Blue Cross for pets | Arşiv bağlantısı 

• Beat the heat - How to keep your cat cool in summer. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2021. Erişim kaynağı: PDSA | Arşiv bağlantısı

• J. Coates. Is Shaving a Cat a Good Idea to Keep Them Cool in the Summer? (6 Temmuz 2021). Erişim tarihi: 19 Temmuz 2021. Erişim kaynağı: PETMD | Arşiv bağlantısı

◉

KEDİMİ SICAK ÇARPMIŞ OLABİLİR Mİ? NE YAPMALIYIM?

Sıcak çarpması insanlarda olduğu gibi kedilerde de ciddi bir sağlık riskidir ve hızla ölümcül bile olabilir. Uzun süre çok sıcak, nemli ya da havalandırmasız ortamlarda bulunmak (böyle havalara maruz kalmak, böyle bir odada ya da arabada kapalı kalmak vb.), yetersiz gölgelenme, yetersiz su içme ve aşırı fiziksel aktivite göstermek gibi sebeplerden kaynaklanabilir. Nefes nefese soluma, nefessiz kalma, salya akıtma, kusma, dengesiz yürüme, devrilme, bayılma, diş etlerinin kıpkırmızı ya da çok solgun renkte olması gibi işaretleri vardır. Çok sıcak bir günde bu işaretlerden bir ya da birkaçını kedinizde gözlemliyorsanız acilen en yakındaki veterinere ulaşmanız gerekir. Bununla birlikte, herhangi bir nedenden dolayı veterinere hemen gitme şansınız yoksa ya da bu süreç zaman alıyorsa aşağıdaki ilk yardım maddelerini hemen uygulamaya başlamanız yerinde olacaktır.

• Paniklemeyin ve kedinizle sakince, rahatlatıcı bir tonda konuşun.

• Kedinizi soğutmak için asla buz ya da çok soğuk su kullanmayın. Bu kedinizin şoka girmesine ve daha kötüye gitmesine neden olabilir.

• Kedinizi sıcak ortamdan hemen çıkarın ve etrafınızdaki en serin ve en gölgedeki yere götürün. Direkt güneş ışığı altında olmadığından emin olun. 

• Klima ya da vantilatör yardımıyla kedinizin içinde olduğu ortamı soğutmaya/rahatlatmaya çalışın.

• Kedinize içmesi için soğuk su verin. (Çok soğuk olmamalı.)

• Kedinizi soğutmaya başlamak için ıslak bir havlunun üzerine yatırın.

• Yavaş yavaş ayaklarını, kulaklarını ve tüm kürkünü ıslatın. Bunu ıslak bir havluyla ya da bir spreyle yapabilirsiniz. 

• Suyun hızla buharlaşarak kedinizin soğumasına yardımcı olması için vantilatörü kedinize yönlendirin ya da bir yelpaze, karton parçası vb. bir şeyle yelleyin. 

Bunları yaparken en yakınınızdaki veterinerle iletişim kurmalı ve randevunuzu ayarlamalısınız.

Not: Çok sıcak olmayan bir günde bile kapalı bir aracın iç sıcaklığının hızla artacağını ve içeri bırakılmış bir kedi için hızla öldürücü olabileceğini unutmayın. Farklı dış sıcaklıklarda araç içi sıcaklığın kaç dakikada ne kadar yükselebileceğini gösteren bir tabela için bir önceki soruya bakınız.  

Yararlanılan kaynaklar:

• The complete guide to Heatstroke in Cats and Dogs. Erişim tarihi: Temmuz 2021. Erişim yeri: RSPCA Pet Insurance | Arşiv bağlantısı

• First aid for heatstroke. Erişim tarihi: Temmuz 2021. Erişim yeri: PDSA | Arşiv bağlantısı

◉

KEDİM ZEHİRLENMİŞ OLABİLİR Mİ? | KEDİLER İÇİN ZEHİRLİ BİTKİLER NELERDİR?

Ev bitkilerinin tamamına yakını kediler için zehirlidir; bu nedenle ya ev bitkilerinden tamamen kurtulmak ya da kedilerin erişme imkânı olmayacak şekilde konumlandırmak en iyi çözümlerdir. (Kedinizin bitki çiğneme ihtiyacını gidermek için ilaçsız olduğundan emin olduğunuz organik buğday, arpa, çavdar, yulaf tohumlarını evde çimlendirerek kedinize sunabilirsiniz.)  

Kediniz birden yığılıp kalırsa, arka arkaya kusuyorsa, şiddetli ishal olduysa ya da ağzındaki ve boğazındaki deride tahriş (kırmızılık, şişme, kabarcıklanma vb.) görürseniz zehirlenmiş olabilir, hemen veterinerinize ulaşmalısınız. Bir gün ya da daha uzun bir zaman için hareketsizleşme ve yemek yememe gibi bir durum gözlemliyorsanız da kediniz zararlı bir şeyi yutmuş olabilir; yine hemen veterinerinize ulaşın. 

Kedinizin zararlı ya da zehirli olabileceğini düşündüğünüz bir şeyi yediğini görürseniz kusturmaya çalışmayın. Yediği bitkinin bir örneğiyle ve/veya varsa bilgilerinin yazılı olduğu bir etiketle birlikte veterinerinize başvurun. Yediği zamanı ve gözlemlediğiniz etkileri kaydedin. Bazen yemeyle etkilerin görülmesi arasında günler olabilir.

Merak ettiğiniz bitkinin Latince ya da İngilizce adını bulup şu listelerde arayabilirsiniz.

• Kediler için zararlı ve zararlı olmayan bitkiler, ASPCA ( https://www.aspca.org/pet-care/animal-poison-control/cats-plant-list )

Kaynak ve ileri okuma: 

• Poisonous Plants. (30 Temmuz 2018). Erişim tarihi: 11 Şubat 2022. Erişim yeri: iCatCare | Arşiv Bağlantısı

• Dangerous Plants. Erişim tarihi: 17 Şubat 2025. Erişim yeri: Cats Protection | Arşiv Bağlantısı 

◉

KEDİME SÜT VEREBİLİR MİYİM?

Kedilerin büyük bölümü sütü sindiremez. Yavrulukta anne sütüyle beslenirken bunu sindirmek için gereken enzim (laktaz) sütten kesildikten sonra büyüdükçe azalır ve kedilerin büyük bir bölümü kısa zaman içinde sütü sindiremez hale gelir. Böyle kedilere süt verildiği takdirde birkaç saat içinde ishal ve mide rahatsızlıkları ortaya çıkar. Yanlışlıkla kedinize ya da bir kediye süt verdiyseniz, kediyi 8-12 saat gözlemleyip sıra dışı bir durum görürseniz veterinerle hızla iletişime geçmeniz gerekir çünkü birçok kedi böyle bir durumu desteksiz atlatamayabilir, özellikle de sağlığı bozuk bir sokak kedisiyse... 

Bununla birlikte, kediler için özel üretilmiş sütleri ya da laktozsuz sütleri kedilerinize verebilirsiniz. Bu şekilde kedinizin su alımını arttırmaya da destek olmuş olursunuz. (Özellikle kuru mama ile beslenen kediler için hayati derecede önemli bir konu...)

Herhangi bir nedenle anne sütüyle beslenemeyen bir yavru kediye süt vermeniz gerekirse özel olarak formüle edilmiş yavru kedi süt tozlarını kullanmanız gerekir. Bu ürünleri veterinerlerde, pet mağazalarında ve bazı marketlerde bulabilirsiniz.

Kaynaklar ve ileri okuma: 

• S. C. Mitchell (2023). Can Cats Drink Milk? Erişim tarihi: 17 Şubat 2025. Erişim yeri: PetMD | Arşiv bağlantısı   

• W. C. Fries (2010). Cats and Dairy: Get the Facts. Erişim tarihi: 17 Şubat 2025. Erişim yeri: WebMD | Arşiv bağlantısı  

◉

KEDİM İÇİN GÜNLÜK MAMASI DIŞINDA GIDA TAKVİYESİ NİTELİĞİNDEKİ ÜRÜNLERİ KULLANMALI MIYIM?

Kediniz için standart günlük mama ya da mamaları, opsiyonel olarak da sağlıklı ödül maması (günlük alması gereken kalorinin %10'unu geçmemeli) ve kedinizin tüy kusma gibi bir sorunu varsa az miktarda malt macunu (tımarlanırken yuttuğu kılların sindirim sisteminden geçmesine yardımcı olmak için) dışında bir ürün kullanmanıza gerek yok.

Kedinizin bağışlık sistemini ve genel sağlığını desteklemek için önce veterinerinize danışarak ve uygun ürünleri öğrenerek senede birkaç kez kür olarak probiyotik ürünleri kullanabilirsiniz. (Bu ürünleri satın alırken dikkatli olmalısınız çünkü en büyük ve güvenilir markaların ürünlerinin taklitleri piyasada bulunmaktadır.) 

Bunların dışındaki ürünleri kullanmamalısınız. Piyasada satılan anti-stres solüsyonları, vitamin-mineral ürünleri, tüy sağlığı ürünleri, sakinleştirici vb. ürünlerin çoğu güvenilir nitelikte değildir. Bunların çoğu bağımsız ya da resmi kurumlar tarafından kontrol edilmemiş, birilerinin kafalarına göre ürettiği ürünlerdir. Kedinize zarar verebilir, hiçbir işe yaramayan bir ürünle para ve zaman kaybediyor olabilirsiniz... Yine de kullanmak istiyorsanız, alacağınız ürünün uluslar arası, tanınmış, eski bir firmanın ürünü olması ve güvenilir bir mağazadan almanız gireceğiniz riski azaltabilir. 

◉

FIP HASTALIĞI NEDİR VE NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Bu konuda ilgili sayfamızdan bilgi alabilirsiniz. 

◉