Kediniz dışarı çıkmayan bir kediyse belli aralıklarla tırnaklarını kesmeniz iyi olur çünkü kesilmeyen kedi tırnakları o kadar sivrileşir ki neredeyse bir öldürme aracına dönüşür. Doğada anlamlı olan bu durum, ev yaşamında hem sizin hem de kediniz için (sivri tırnaklarını çeşitli yerlere takarak) yaralanma riski oluşturur. Tırnak kesimi, kedinizin tırnaklarının uzama hızına göre birkaç haftada bir yapılması yeterli olan ve aslında gayet basit olan bir iştir. Bunun için veterinere gitmenize ve kedinizi gereksiz strese sokmanıza hiç gerek yok. Biraz eğitimle kedinizin bunu korkmadan ve size hiç zorluk çıkarmadan kabullenmesi mümkündür. Çok sivrilmiş tırnakları uçlarından biraz kesmek yeterlidir, daha derinden kesmeye gerek yoktur. Özellikle de kedinize çeşitli tırmanma yüzeyleri sağladıysanız, ki bunlar sağlıklı bir kedi bakım çevresinin olmazsa olmazlarındandır, tırnakların sivriliğini tamamen kaybedecek şekilde kesilmesi kedinizin tırmanma becerisine negatif etki eder.
UYARI
Kedilerin tırnaklarının ameliyatla kalıcı olarak alınması, "onikektomi", 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu'nun 8. maddesi uyarınca, hastalık ve travma gibi tıbbi gereklilik durumları haricinde, Türkiye'de (ve birçok ülkede) yasaklanmıştır. Bu operasyonla alınan kısım aslında tırnak değil, tırnakların bağlı olduğu, parmağın son boğumu üzerinde kalan kısımdır, yani parmaklar kesilmektedir. (Daha iyi anlamak için tüm parmaklarınızın üst boğum çizgisi hizasında kesildiğini düşünebilirsiniz.) Bu operasyona maruz bırakılan kedilerin önemli bir bölümünde çok çeşitli ve uzun süreler devam edebilen, bazıları kalıcı olan tıbbi ve psikolojik problemler, tuvalet dışına eliminasyon gibi çeşitli davranış sorunları görülmektedir.
Eşya tırmalama ve agresyon sorunları birçok şekilde çözülebilir ama onikektomi sağlıklı ve akıllıca bir çözüm olmadığı gibi açıkça zalimliktir. Bu operasyonu tedavi amaçlı tıbbi gereklilik halleri dışında uygulayan veterinerlere denk gelirseniz suç işlediklerinin farkında olarak ilgili mercilere şikayet etmelisiniz.
Bu eğitimde kullanılan teknikler:
Duyarsızlaştırma ve Karşı Koşullandırma, Pozitif Pekiştirme, Kademelendirme
Kedimizin hayatına yeni bir deneyim sokuyorsak, genel bir eğitim prensibi olarak, bunu kademelendirerek, aşama aşama yapmamız gerektiğini bilmeliyiz. Kedimizi bir anda kucağımızda kıstırıp zorla patilerini tutup tırnaklarını kesemeyiz ya da kafasını tutup zorla ağzını açıp dişlerini fırçalayamayız. Bunları istersek zorla yapabiliriz tabii ki ama bunlar kedimiz için en iyi ihtimalle aşırı derecede rahatsız edici, hatta belki korku ve stres dolu travmatik deneyimler olacaktır; bize olan güveni sarsılacak, ilişkimiz bozulacaktır. Aynı şeyi bir daha yapmak istediğimizde daha agresif reaksiyonlar gösterebilecektir.
Tırnak kesme özelinde her şey kedimiz için yabancı ve gariptir. Bunları şöyle sıralayabiliriz: Acayip bir pozisyonda kucağa alınması, patisinin tutulması, tırnaklarını çıkarmak için patisine bastırılması, yeni bir nesne (tırnak makası), bu nesnenin kokusu, bu nesnenin patilerine teması, tırnak kesme sırasında tırnaklarında hissettiği basınç, tırnak kesilirken çıkan çıt sesi. Kedimizi bunlara tek tek alıştırmalıyız.
Önce işin içine tırnak makasını hiç sokmadan, patisine temasa ve patisi sıkılarak tırnaklarının çıkarılmasına alıştırmalıyız. Ancak bunları rahatça kabul ettikten sonra tırnak kesimine geçebiliriz.
Bunun için kedimizin bacaklarına, patilere doğru okşar gibi hareketlerle temas etmeli ve temaslardan hemen sonra ödüllendirmeliyiz. Bunu kedimiz rahatlamış bir pozisyonda yatarken de yapabiliriz. Önemli olan her temastan sonra ödül mamasıyla ya da seviyorsa başının, yanaklarının okşanmasıyla ödüllendirmemiz. Bu pati teması toleransı eğitimini, aşama aşama ilerleterek, patisini tam olarak parmaklarımız arasında tuttuğumuz ve bastırarak pençelerini dışarı çıkardığımızda bile rahatsız olmadığı noktaya kadar ilerletmeliyiz. Bu eğitimin ne kadar süreceği hem kedinizin kişiliğine hem de size bağlıdır. Birkaç gün de sürebilir daha fazla da...
Pati temas eğitiminin dışında kedimizi tırnak makası nesnesine de alıştırmalıyız. Bunun için öncelikle tırnak makasını kedimizin biraz uzağına bırakmalı ve onu incelemek için yaptığı hareketleri ödüllendirmeliyiz. Makasa doğru başını çevirmesi, ona doğru yürümesi, eğilip koklaması gibi davranışlarını ödüllendirmeliyiz. Bu eğitimi kedimizin tırnak makasının cismine alıştığından emin oluncaya kadar sürdürebiliriz.
Kedimiz hem patisinin tutulup sıkılmasına hem de tırnak makasına alıştıysa bu aşamada, uygun bir pozisyonda kedimizin patisini tutup üstten ve alttan hafifçe bastırarak tırnaklarını çıkartıp birer birer kesebiliriz. (bkz. aşağıdaki resim. Kediniz bu pozisyonda durmayı sevmiyorsa bunun da ayrıca eğitimini önceden vermelisiniz. Basitçe, açken kedinizi bu pozisyonda kucağınıza alın ve hemen ödül mamasını verin. (Sonrasında kısıtlamayın, istiyorsa gitmesine izin verin) Bunu birkaç kere yaptıktan sonra süreyi biraz uzatın. Kucağınıza alın birkaç saniye bekleyin ve rahat dururken mamasını verin. (Sonrasında istiyorsa gitmesine izin verin.) Durmuyorsa bir önceki aşamaya geri dönün. Süreyi bu şekilde yavaş uzatın ve 1-1.5 dakikaya varmaya çalışın. Tırnak kesimi için 1 dakika yeterli bir süredir. Başlarda her bir tırnağın kesiminden sonra ödül vermelisiniz, alıştıkça her patiden sonraya düşürebilirsiniz. Önceleri tüm patileri tek seferde yapmak yerine birer birer farklı seanslarda yapmanız kediniz için daha kolay olacaktır.
Aşağıdaki iki videoda bazı farklılıklarla bu eğitimin nasıl yapıldığını görebilirsiniz. İkisinin ortak noktası pozitif pekiştirmeyle (ödüllendirme) yani kediyi strese sokmadan, korkutmadan bu eğitimi gerçekleştirmeleridir.
UYARI: Tırnak kesmek için kediler ya da insanlar için üretilmiş tırnak makaslarından kullanabilirsiniz. (İnsan makası kullanacaksanız makasın üstü yukarı değil yana bakmalı.) Önemli olan, makasınızın her zaman keskin olması (keskin makaslar daha temiz ve kedinize daha az rahatsızlık veren bir kesim gerçekleştirir) ve bu işi aydınlık bir yerde yapmanız ve tırnağı net olarak yandan görerek kılcal damarların olduğu dip kısma çok yaklaşmadan tırnağı kesmenizdir. Zaten çok derinden kesmeye çalışmamalısınız. En fazla, tırnağın ucuyla kan damarlarının olduğu bölgenin dış sınırı arasındaki mesafenin yarısına kadar girmelisiniz. Tırnağın sivriliğini almanız yeterli olacaktır. Eğer yanlışlıkla damarların olduğu bölgeye girerseniz hem kedinizin canı çok yanacaktır hem de kanama olacaktır. Yeterli ışıkta, kestiğiniz yeri de iyi görebiliyorsanız bu çok düşük bir ihtimaldir. Yine de kendinize güvenmiyorsanız kanamayı durdurmak için "kan kalemi" (ing. "styptic pencil") ya da kanama durdurucu pudra (ing: "styptic powder") olarak satılan kanama durdurucu ürünlerden yanınızda bulundurabilirsiniz.
Kedinizin tırnaklarını resimde "doğru kesim açısı" olarak gösterilen yerde ve açıda kesmeniz yeterlidir. Daha derinden ya da tırnağa daha dik bir açıyla keserseniz sivrilik tamamen yok olacak ve kedinizin tırmanma becerisi olumsuz etkilenecektir.
KORKMAMA EĞİTİMİ (DUYARSIZLAŞTIRMA EĞİTİMİ)
TAŞIMA ÇANTASINI SEVME ve VETERİNERE GİTME EĞİTİMİ