Tek kedili evlerde kedinize seçim şansı sunarak çevresel kontrol duygusunun sağlıklı düzeylerde olmasına yardım etmek, çok kedili evlerde ise her kediye diğer kedilerce rahatsız edilmeden kaynaklara erişim imkânı vererek kaynak rekabeti kaynaklı stresi ve potansiyel çatışmaları engellemek için her bir kaynağı birden fazla sayıda ve farklı yerlerde sağlamalısınız. (Temel kaynaklar aslında sizi de içerir, yani kendi ilgi ve sevginizi de kedilerinize ayrı ayrı ve eşit şekilde sunmanız gerekir; bununla ilgili detaylar aşağıdaki sosyal etkileşimlerle ilgili başlık altında ele alınmıştır.)

Kedilerin doğada bir yeri yaşam alanı olarak benimsemelerinin başlıca koşullarından biri de temel kaynaklara rahat erişimdir. Rahat erişim, hem rahat fiziksel ulaşım anlamındadır hem de başka kediler ya da tehditlerin bu erişimi fiziksel ve psikolojik olarak zorlaştırmaması, herhangi bir rekabetin olmaması anlamındadır. Evde ya da kedi baktığınız ortamda kaynakların birden fazla sayıda olması ve yaşam bölgesindeki farklı noktalara dağıtılmış olmaları bunu sağlamaya hizmet eder. Bu şekilde, hem stresin ve strese bağlı hastalıkların azalmasına yardımcı olunmuş hem de kedinin egzersiz ve keşfetme ihtiyaçlarına destek verilmiş olunur.

Çok kedili evler bu konuda özellikle hassas olunması gereken durumlar yaratır. Çevresel gereksinimlerin doğru karşılanmaması, yani gerekenden az sayıda olmaları ve belirli yerlerde yoğunlaşmış olarak sunulmaları, kediler arasındaki geçimsizlik ve çatışmaların en önemli sebeplerindendir. Bu durum kediler kavga etmezlerse, davranış problemleri ya da strese bağlı hastalıklar göstermezlerse sahipleri tarafından fark edilmez ve aralarının iyi olduğu düşünülebilir. Yemek ya da uyumak için bir araya gelen kedileri sahipleri genelde “birbirlerini seviyorlar” olarak algılar fakat bunun tek nedeni kaynakların sayıca yetersiz olması yani zorunluluk olabilir. Birbirlerini yalama, beraber dinlenme/uyuma, kafa sürtme, kuyruk dolama, beraber oynama gibi belirgin arkadaşlık davranışları göstermeyen kedilerinizi, kavga etmiyorlarsa bile, birbirlerinden hoşlanmayan rakip kediler olarak kabul etmelisiniz.

Kedili bir eve yeni bir kedinin getirilmesi de çok dikkatli ele alınması gereken konulardan biridir. Tanıştırma süreci aşama aşama gerçekleştirilerek evdeki kediye bölgesine bir işgalci/düşman geldiği ve kaynaklarının tehlikeye girdiği stresi yaşatılmamalıdır. Yeni gelen kedi, önce, tüm çevresel kaynaklarıyla birlikte, diğer kedilerin sokulmadığı bir odaya kapatılmalı ve en az birkaç gün sonra gerçekleşmesi gereken son aşamaya kadar, yani bariyersiz, fiziksel tanışma gerçekleşene kadar hayvanlar önce kokusal olarak tanıştırılmalıdır. Bu süreçte, her bir kedinin koku salgı bezlerine sürtülmüş pamuklu kumaşlar diğer kediye sunulmalıdır. (Sadece sunulmalıdır; bir kedinin kokusunu taşıyan tekstil diğer kediye asla sürülmemelidir.) Hayvanların bu kokulara verdikleri tepkiler iyi gözlemlenmeli, rahatlama sinyalleri görüldükten sonra görsel tanışma aşamasına geçilmelidir, yani kediler birbirlerini uzaktan görebilmeli ama kurgulanan fiziksel engeller sayesinde yakınlaşamamalıdırlar. (Koku sunumu bu aşamada da devam etmelidir.) Bu aşamada da rahatlama gerçekleştikten sonra mesafenin azaltılması (bu aşama, kedilerin toleransına bağlı olarak alt aşamalara bölünebilir) ve son olarak aradaki bariyerlerin kaldırılmasıyla tam fiziksel tanışma gerçekleştirilmelidir. Tüm bu süreçte, her aşamada kedilerin birbirleriyle ilgili pozitif algılar oluşturmalarına oyun ve gıda ile yardım edilmelidir; birinin kokusunu taşıyan kumaş diğerine sunulduğunda, koklaması bittikten hemen sonra kedinin oyun ya da ödül mamasıyla ödüllendirilmesi gibi… (Bu tanıştırmanın nasıl yapılması gerektiğiyle ilgili "Kedilerde Saldırganlık" sayfamızdaki "Kedilerde Bölgesel Agresyon" başlığına bakabilirsiniz. Bu tanışma sürecinin devamındaki diğer önemli bir konu, evdeki kedi (ya da kedilerin) bölgesel güvenlik ve kontrol duygularında bir azalma olmamasını sağlamaktır çünkü aksi takdirde stres ve çatışma ortaya çıkacaktır. Bu da, yukarıda sayılan temel çevresel kaynakların sayılarının arttırılması ve kedilerin seçim şanslarının çoğaltılmasıyla sağlanır. Bu şekilde, kediler birbirlerini engellemeden kaynaklarına rahatça ulaşabilecek, tehdit algıları ve korkuları azalacak ve bunlara bağlı olarak kontrolde olma, çevresel güvenlik hisleri artacaktır.

Kedinizin Temel Çevresel Kaynaklarını Nasıl Organize Etmelisiniz?

• Temel çevresel kaynakların her birini birden fazla sayıda ve evde farklı yerlere dağıtılmış olarak sağlamalısınız. Bunlar; gıda ve su kaplarını, tuvaletleri, dinlenme/uyuma yerlerini ("güvenli yerler"), oyuncakları, tırmalama eşyalarını içerir. Adet ile ilgili minimumu tanımlayan kaba bir kural olarak "kedi sayısı+1"i kabul edebilirsiniz. Yani bir kediniz varsa her temel kaynaktan en az iki tane olması gerektiğini düşünebilirsiniz (oyuncaklar tabii ki bu kurala dahil değil, daha fazla oyuncağınız olmalı) fakat kaynakların sayıları aynı zamanda evinizin büyüklüğüyle ve kedilerinizin zaman geçirdiği ve gezindiği yerlerle de ilgilidir; bu nedenle su kaplarının, güvenli yerlerin ve tırmalama ürünlerinin genelde "kedi sayısı+1" kuralının belirlediğinden daha fazla sayıda olması gerekir. Bunları her hacimde en az 1 adet olması gereken kaynaklar olarak düşünebilirsiniz.  

• Mamaların yakınına su konulmamalıdır; bunlar yakın olduğunda kedilerin daha az su içtiği gözlemlenmiştir.  (Bu çok ciddi bir konudur, kedi ölümlerinin önemli bir bölümü az su alımından kaynaklı olarak üriner sistemde ortaya çıkan hastalıklardır. Bu konuda yapabileceklerinizi öğrenmek için Soru&Cevap sayfamızdaki "KEDİM AZ SU İÇİYOR, NE KADAR İÇMELİ, DAHA FAZLA SU İÇMESİ İÇİN NELER YAPABİLİRİM?" başlıklı soruya bakabilirsiniz.) 

• Kediler soliter avcıdır, yani yalnız avlanmak ve avlarını yalnız yemek üzere evrimleşmişlerdir. Bu nedenle, yakın beslenme düzenleri kediler için streslidir, zorunda oldukları ve başka bir opsiyon sunulmadığı için bunu kabullenmiş olabilirler. Birden fazla kediniz varsa mama kaplarını birbirlerinden uzak olacakları, hatta birbirlerini görmeyecekleri şekilde konumlandırmalısınız. 

• Tuvaletlerin diğer çevresel kaynaklarla arasındaki mesafe daha fazla olmalıdır fakat bu, tuvaletleri erişimi zor ve çok uzak bir yere koymanız gerektiği anlamına da gelmez. Tuvaletleri, kedinizin her zaman kolayca erişebileceği, trafiği fazla olmayan, sakin bir yere koymanız gerekir. (Birçok kişi kedi tuvaletini banyoya koymaktadır. Eğer insanlar banyo yaparken hacmin kapısı uzun süre kapalı kalıyorsa ya da kapalı unutulma ihtimali varsa banyo ve tuvaletler kedi tuvalet yeri olarak doğru değildir.) En az “kedi sayısı+1” adet tuvaletiniz olmalı ve tuvaletlerin üzerleri açık olmalıdır. (Hem üzeri açık hem de dışarı fazla kum sıçramayan bir tuvaleti evde nasıl yapabileceğinizi öğrenmek için "Kedisel Kendin Yap" bölümündeki "Nasıl Kedi Tuvaleti Yapılır?" sayfasına bakabilirsiniz. Dışarı tuvalet yapma vb. tuvalet sorunları yaşıyorsanız "Davranış Sorunları" bölümümüzdeki "Kediler ve Tuvalet Sorunları" sayfasına bakabilirsiniz.)

• Çok kedili evlerde bazı kediler sosyal gruplar oluşturabilir, bazı kediler ise bireysel olmaya devam edebilir ya da kedi sayısına göre birden fazla sayıda grup oluşabilir. Durum ne olursa olsun, bütün kedilerin ve sosyal grupların rahat etmesini sağlayacak düzeyde kaynaklar birbirinden ayrılmalı ve her sosyal grubun kendine ait kaynakları bulunmalıdır.

• Kedilerin aynı sosyal grupta olduğunu nasıl anlayabilirsiniz? Aynı sosyal gruptaki kediler şu davranışlardan bir ya da birkaçını gösterir: Yüz ve vücutlarını birbirlerine sürtmek, kuyruklarını birbirlerine dolamak, uyurken ya da dinlenirken yakın ya da fiziksel temas halinde olmak, birbirlerini yalamak, birlikte oynamak.

• Kediler bahçeli bir ortamda bakılıyorsa aynı şeyler dışarısı için de geçerlidir yani imkân varsa tüm kaynaklar dışarıda da birden fazla sayıda ve farklı yerlere dağıtılmış olarak bulunmalıdır. Bununla birlikte ortama yabancı hayvanların girmesi mümkünse, hem kedinizin güvenlik hissinin ve bölgesel kontrol algısının zarar görmemesi hem de potansiyel hastalıkların ortama girmesini önlemek için mamayı dışarı çıkarmayabilirsiniz.    

• Dış mekanda kediler için uygun tuvalet yerleri kum ya da yumuşak toprak gibi kedinin patileriyle rahatça kazabileceği yerleri içerir. Bu nitelikte yerleri dış mekandaki sessiz ve tenha yerlerde kedinize sağladığınızdan emin olmalısınız.

• Dış mekanda yağmur suyu toplama hazneleri ya da suyun filtrelenerek sirküle olduğu süs havuzu vb. temiz su kaynakları varsa kediniz buralardan su içebilir.